COVID-19 ile mücadelede İstanbul başta olmak üzere tüm şehirlerde durum ağırlaşıyor. Yeni uygulamalar ise hepimizin sağlığı için hem gerekli hem de önemli…
Uzmanların aylardır “daha kötü olacak, sonbahar aylarında COVID-19 ile ilgili tablo çok daha ağırlaşacak” dediği halde milletçe biz mi rahat davrandık, yoksa yetkililer tarafından durumun olası vahameti ile ilgili ciddi anlamda uyarılmadık mı bilinmez, korkulan oldu ve Eylül ayında ufak ufak kendini belli eden tırmanış, Kasım’da zirve yaptı. An itibarıyla resmi açıklamalara göre günlük hasta sayımız 4 bin 200’ü, günlük vefat sayımız ise 110’u geçti. 17 Kasım 2020 günü ise Cumhurbaşkanlığı kabinesi toplandı ve toplantının hemen ardından Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, yaptığı basın açıklamasıyla yeni tedbirleri açıkladı. İtiraf etmek gerekirse, yeni tedbirler ilk önce net olarak anlaşılamadı. Her şeye rağmen hayata gülümsemeyi başardığımız için olsa gerek, sosyal medyayı bir anda esprili paylaşımlar sardı. Peki, neydi o yeni tedbirler? Bu konudaki akıl karışıklığını giderelim ve mümkün olan en sade dille bir kez de biz açıklayalım istedik.
Ne zaman?
Yeni önlemler 20 Kasım 2020 saat 20:00 itibarıyla yürürlüğe giriyor.
+65 ve 20 yaş altı (çalışanlar hariç)
65 yaş üstü vatandaşlar, hafta içi ve hafta sonu günlerde saat 10:00 ile 13:00 arası (üç saat) dışarı çıkabilecekler. 20 yaş altı genç kitle ise hafta arası 13:00 ile 16:00 saatleri arasında (üç saat) dışarı çıkabilecek. Bir anlamda 65 yaş üzeri vatandaşlar ile 20 yaş altı vatandaşların aynı saatlerde sokaklarda bir arada bulunmaları engellenmiş oluyor. Her iki grubun da belirtilen saatler hariç dışarı çıkmaları yasak. 65 yaş üstü ve 20 yaş altı kitle, hafta sonları da aynı saat dilimlerinde dışarı çıkabilecek.
Hafta sonları
Sabah 10:00’dan akşam 20:00’a kadar dışarı çıkabilirsiniz ancak 20:00’dan itibaren evinizde olmanız gerekiyor. Ta ki ertesi sabah saat 10:00’a kadar… Yalnız iş günleri için yasağın kalkacağı saat 05:00. Hemen önümüzdeki ilk hafta sonuyla açıklayalım:
● 21 Kasım Cumartesi günü saat 20:00’da sokağa çıkma yasağı başlıyor.
● 22 Kasım Pazar günü saat 10:00’da yasak sona eriyor.
● 22 Pazar akşamı saat 20:00’da yasak yeniden başlıyor.
● 23 Kasım Pazartesi sabahı 05:00’a dek sürüyor.
İş günleri yasağın sabah 05:00’da kalkması, yeni bir uygulama kararı alınıncaya dek aynen böyle devam edecek.
Marketler, AVM’ler, sinema ve restoranlar
Yeni COVID-19 tedbirleri kapsamında tüm marketler, AVM’ler, berberler, kuaförler ve güzellik merkezleri de 10:00 ile 20:00 arasında açık olacak.
Sinemalar 31 Aralık 2020 gününe dek kapatılıyor. Aynı şekilde kıraathaneler de kapalı kalacak. Restoran ve kafeler 10.00 ile 20.00 arası açık olacak. Restoranlarda sadece paket servisi yapacak.
Eğitim ve okullar
20 Kasım 2020 Cuma gününden 4 Ocak 2021 Pazartesi gününe dek resmi, özel, örgün ve yaygın eğitim-öğretim faaliyetleri uzaktan eğitim yoluyla devam edecek. Okul öncesi kurumlar, kreşler, ilkokul, ortaokul ve liseler, özel eğitim okulları ve sınıfları, meslek liseleri ve meslek liselerindeki uygulamalı dersler ile özel eğitim kursları, destekleme ve yetiştirme kursları da bu kapsamda uzaktan eğitim verecek. (Bazıları, “yıl sonu” ifadesini, eğitim-öğretim yılı sonu olarak algıladı, bu ayrıntıya dikkat.) Yine yıl sonuna dek yüz yüze veya uzaktan hiçbir sınav yapılmayacak. Bunun anlamı, sınavların iptal edilmesi değil, sınavlar sadece ertelendi! Ayrıca sınavlarla ilgili durum, salgının seyrine göre güncellenebilecek.
TRT EBA Kanalı’nda yer alacak derslerle ilgili haftalık ders programı, 18 milyon veliye SMS olarak gönderilecek. TRT EBA’daki her ders yayını, günde üç kez tekrarlanacak.
Öte yandan zümre öğretmenleri, uzaktan eğitimi takip ve koordine etme amacıyla haftada en az bir gün okula gidecek. Öğretmenler, uzaktan eğitim sürecinde ek ders ücretlerini almaya devam edecek.
Eğitim ile ilgili bu tedbirler, Aralık 2020’nin son hafta sonundaki tabloya göre güncellenecek ve yüz yüze eğitime aşamalı geçiş planı ve takvimi kamuoyu ile paylaşılacak.
Bu arada… Uzaktan eğitim ile ilgili tüm sorularınız için EBA Asistan, MEB Asistan ve 44 0 532 MEBİM çağrı merkezine başvurabilirsiniz.
Spor faaliyetleri
Sadece halı saha faaliyetlerine ara veriliyor. Onun dışındaki resmi ve özel karşılaşmalar, seyircisiz olarak devam edecek.
Sigara içme yasağı
Önce sokakta sigara içme yasağı gelmişti, 12 Kasım’da da “maskenin doğru ve sürekli şekilde kullanımını temin amacıyla” 81 ilin tamamında, yoğunluk olan cadde, sokak, meydan ve toplu taşıma araçlarının duraklarında sigara içilmesi yasaklandı. Yasak aynen devam edecek ancak bu yasak, mekanları kapsamıyor. Yani açık alana sahip veya bahçesi olan mekanlarda sigara içmek serbest. Mekanın önüne topluca çıkıp sigara içmek ise yine yasak.
“Yetti artık!” isyanı
Aslında durumumuz tam da mitolojideki İkarus gibi. Tam özgürlüğe kavuştuk zannedip güneşi kucaklamaya uçarken, bir bakıyoruz balmumundan kanatlarımız erimiş ve yine yere çakılmışız. Bu, sadece bizim için değil tüm dünyada, herkes için geçerli. Yalnız şu da var: Bahar aylarındaki kısıtlamalar o kadar da zorlamamıştı çünkü hava güneşliydi ve önümüz de yazdı. Okullar kapandı, tatiller yapıldı… Stres atacak zamanımız ve imkanımız vardı. Ama şimdi tam tersi ve önlemlerin sıkılaştırılması da gündemde. Peki, ne yapacağız? COVID-19 bir yana, psikolojimizi nasıl koruyacağız? Onu da uzmanına, Sento Eğitim ve Danışmanlık’ın kurucusu, Psikolog Sadiye Akbulut’a danıştık.
Bu gibi önlemler, yasaklamalar, kısıtlamalar insan psikolojisini nasıl etkiler? Bunlar ileriki yaşlarımıza, mesela çocuklarımızın geleceğine nasıl yansır?
“Beklenmeyen bir durum olmadı son gelen yasaklar. Vakaların artışıyla yasakların gelişini hepimiz bekliyorduk. Virüs ne zaman nereden gelecek belli olmadığı için kaygı düzeyimiz daha da arttı. Hem irademiz dışında gelen kısıtlamalar bizi olumsuz etkilerken, hem de bir takım sınırlamaların daha net süreler içinde getirilmesi toplum üzerinde güven duygusunu pekiştiren bir adım oldu.
Biz yetişkinler duygularımızı kontrol edebilirken, çocuklar için bu durum çok zor olabiliyor. Çocuklara yönetemeyecekleri kaygıları yüklediğinizde, yetişkin olduklarında bozulmaya doğru giden kaygılar ya da en ufak kısıtlamaya karşı gelebilen, düzen bozucu davranışlarla karşılaşabiliriz. Bu dönem çocuklarımıza sakin ve dengeli davranmak çok önemli bir husus.
Yeni normalle birlikte bir rutin oluşturmaya başladığımızda, yönetemediğimiz korku ve kaygılarımız bize sorun oluşturmaya devam edecektir. Toplumda ruhsal sorunlarla ve ruhsal sorunların neden olduğu fiziksel rahatsızlıklarla karşılaşma ihtimalimiz yüksek.”
Peki, biz nasıl davranalım? Kendimizi virüse karşı nasıl motive edelim? Moralimizi nasıl yüksek tutalım?
“Salgının kendisi zaten zorlayıcı bir unsur. Toplumda genel bir gerilim mevcut. Gözle görülmeyen, belirli bir bölgeyi kapsamayan, mevsimsel gribe benzeyen bir virüsle karşı karşıyayız. Kaygının fazlası da, hiç olmaması da bizim için zararlı. İçinde olduğumuz koruma ve korunma içgüdüsü.
Sadece sağlıkla ilgili değil, salgınla gelen yasaklar ekonomik açıdan birçok kişiyi etkiledi. Finansal endişeler de mevcut. Bu tüm dünyada tüm sektörlerde varolan bir endişe. Öz kaynaklarımızı korumaya devam edelim. Ertelediğimiz planlarımız olabilir. Bu motivasyonu düşürür. Kısa vadede kendimize gerçekleştirebileceğimiz hedefler koyalım. Bunlar en kısa sürede sonuç alabileceğimiz, makul maliyetli hedefler olabilir.
İzolasyon, ilişki kurmada azalmayı beraberinde getiriyor. Bizim ilişki kurma, saygı görme, sevgi görme ihtiyacımızı da gidermemiz gerekiyor. Evde izole olsak bile, telefon ve teknolojik iletişim kanallarıyla sevdiklerimizle etkileşimde kalmaya devam etmeliyiz. Bu sadece en yakınlarımızı kapsamıyor. Uzun zamandır görüşmek istediğimiz kişileri aramak için de güzel bir fırsat.
Sağlık Bakanlığı tarafından önerilen tedbirleri yerine getirmemiz önemli. Sağlığımız için tedbirler alırken, günlük akışımızı ve ilişkilerimizi olumsuz etkileyecek boyutlara taşımamak gerekir. Evde olup, dışarı ile temas etmememize rağmen sık sık el yıkamak, maske ile evde dolaşmak günlük rutinimizde aksamalara neden olurken, kendimize getirdiğimiz sıkı tedbirleri herkese genellemeye çalışmak, ilişkilerimizde bozulmalara neden olacaktır.”
Dünyada durum nasıl?
Tıpkı Türkiye’deki gibi tüm dünyada virüsle mücadelenin ikinci evresi yaşanıyor ancak insanların konuyla ilgili bıkkınlığı, Avrupa’da alınan önlemlerin git gide sıkılaştırılması karşısında özellikle Almanya ve Fransa’da halkın sokaklara dökülmesi başlıca sorun olarak öne çıkıyor. Bir yandan da Hıristiyan alemi 25 Aralık’ta başlayacak Noel kutlamalarına hazırlanıyor. Her yıl asıl Noel alışverişinin yapıldığı ve bu sene 27 Kasım’a denk gelen Black Friday indirimli alışveriş günleri ise alışveriş merkezlerinde hareketliliği artıracak ve kaydedilen ilerlemenin de alınan önlemlerin de boşa gitmesine sebep olacak gibi görünüyor.
İngiltere
İngiltere, 5 Kasım’da yeni tedbir uygulamalarını yürürlüğe koyarak ikinci dalgaya karşı ikinci kez kısmi kapanma ilan etti. 2 Aralık’a dek ülkede temel ihtiyaçlara yönelik olmayan tüm dükkanlar, barlar ve restoranlar kapalı! Salgın sebebiyle yapılan testlerde en fazla ortaokul ve lise öğrencilerinin pozitif çıkması ise öğretmen sendikalarını harekete geçirdi. Ülkedeki son verilere göre virüse yakalanan kişi sayısı artıyor ancak salgının yayılma hızında düşüş var.
Fransa
Yasaklar, 30 Ekim’den bu yana sürüyor. Buna göre restoran ve mağazalar kapatıldı ve halk sadece işe, markete ve sağlık kuruluşlarına gidebiliyor. Buna rağmen hemen her gün şu ya da bu sebeple yasakları protesto amaçlı gösteriler düzenleniyor. Oysa kasım ayı itibarıyla vaka sayısı iki milyonu geçti ve toplam can kaybı da 46 bin 300 civarında. Restoran, bar ve sinemaların kapalı olduğu ülkede işyerlerinin büyük bölümü faaliyette ve okullar da açık! Yasakların, aralık ayında da sürmesi bekleniyor.
Almanya
Ekim sonunda açıklanan önlemler gereği dört haftalığına sinema, tiyatro, opera, konser faaliyetlerinin; spor salonu ve yüzme havuzlarının, bar, restoran, güzellik ve masaj salonlarının kapatılmasına karar verilen ülkede, vaka sayısı giderek artıyor. Buna önlem olarak enfeksiyona karşı koruma yasasını sıkılaştırma kararı alındı. Böylece eyaletlerin yetki alanı da kısıtlanacak ve federal hükümet sürece daha fazla müdahale edebilecek. Öte yandan Alman halkı tepkili ve henüz karar görüşülürken binlerce kişi Brandenburg Kapısı önünde toplanarak kararı protesto etti. Okulların açık tutulduğu Almanya’da eyaletler ile merkezi yönetimin yasaklar ile ilgili fikir ayrılıkları yüzünden virüsle mücadelenin etkili şekilde yürütülemediği öne sürülüyor. Alman halkı ise yasakları, temel haklara müdahale olarak değerlendiriyor.
ABD
Virüsle mücadelede pek de yerinde kararlar alamayan ABD’de, meseleye bu kadar rahat yaklaşılması başkanlık seçimini bile etkiledi. ABD’de vaka sayısı 12 milyona doğru ilerliyor. 50 eyalete sahip ABD’de eyaletlerin 44’ünde artış yüzde 10 civarında seyrederken geri kalanında yüzde 50 seviyesini bile geçti. Ülkenin sağlık sistemi ise bu gidişle çökecek gibi görünüyor. COVID-19’un bugüne dek bir milyonu aşkın çocuğa bulaştığı gerçeği ise dikkat çekici. New York’ta 18 Kasım’dan geçerli olmak üzere devlet okulları kapatılıyor. Sadece ABD’ye has Şükran Günü kutlamaları için ise ev toplantılarına 10 kişi sınırlaması getiriliyor.
Hindistan
Ülkede şu ana dek 9 milyona yakın COVID-19 vakası tespit edildi. Vaka sayısının ülke genelindeki düşüşü sevindirse de başkent Yeni Delhi de durum tam tersi.
Çin
Salgının başladığı ülke, resmi Çin kaynaklarına göre, COVID-19 ile mücadeleyi kazanmış gibi görünüyor, öyle ki günlük vaka sayısı bile tek haneli rakamlara indi. Ülkenin yeni sorunu ise yurt dışı kaynaklı vakalar! En önemli virüs kaynağının ise ithal edilen dondurulmuş gıda ambalajları olduğu tespit edildi ve Çin, 20 ülkedeki 99 dondurulmuş gıda üreticisinden ithalatı durdurdu.
Rusya
Virüsün yayıldığı bahar aylarındaki ketum tutumuna son veren Rusya da COVID-19 ile mücadele içinde… Devlet Başkanı Putin’in son açıklaması da bu yöndeydi ve ülkenin bazı bölgelerinde virüs ile mücadelede zorlandıklarını itiraf etti. Putin, açıklamasında vakaların, ağır hasta sayısının ve ölümlerin arttığını dile getirdi. Ülkede, COVID-19 hastaları için ayrılan yatakların yüzde 81’i dolu. Toplam vaka sayısı 2 milyon civarında ve bu sayı her gün ortalama 20 bin artıyor. Bağımsız haber kaynakları ise Rus sağlık sisteminin çökme aşamasında olduğunu, COVID-19 tedavisinden çok aşı çalışmalarına önem verildiğini, vaka ve ölüm sayılarının ise açıklanandan çok çok fazla olduğunu belirtiyor.
