Bundan dört sene olduğu gibi şubat ayı 2024’te 29 gün çekiyor ki dört yılda bir 29 gün çekmesinin sebebi artık yıl kavramı. Peki nedir bu “artık yıl”?
Bu yıl şubat ayı biraz daha uzun! Bu duruma yani şubat ayının 29 gün çekmesine “artık yıl” deniyor. Bunun sebebi Güneş Yılı ve Takvim Yılı arasındaki farkı düzeltmek için uygulanan bir yöntem. Güneş Yılı, Dünya'nın Güneş etrafında bir tam tur atması için gereken süre ve yaklaşık olarak 365,25 gün sürüyor. Ancak geleneksel bir takvim yılında ortalama olarak 365 gün bulunuyor. Bu durum her yılın yaklaşık olarak 0,25 gün (yaklaşık altı saat) eksik olması anlamına geliyor. Bu eksiklik, her dört yılda bir artarak bir gün olacak kadar birikiyor. Bu yüzden, her dört yılda bir olmak üzere, bir yılı 366 gün yaparak farkı telafi etmek gerekiyor. İşte bu duruma “artık yıl” deniyor.
Artık yıl hesabına göre
Artık yılın basit bir hesaplama yolu söz konusu. Kurala göre dörde bölünebilen yıllar “artık yıl” olarak kabul ediliyor ve bu yıllarda şubat ayı 29 gün çekiyor. Şubat ayına eklenen bu bir güne de "artık gün" deniyor. Bu, Gregoryen Takvimi olarak bilinen sistemde kullanılan bir yöntem. Bu noktada diğer takvim sistemlerinden söz etmek gerekiyor.
Yaygın takvim çeşitleri
Takvim sistemleri, “kullanımda olan, arkaik, reform takvimleri, dünya dışı takvimler ve kurgusal takvimler” olmak üzere sınıflandırılabiliyor. Takvimler, çeşitli kültürel, dini ve bilimsel ihtiyaçlara göre farklılık gösteriyor. Dünya genelinde birçok farklı kültürde ve toplumda kullanılan birçok çeşit takvim bulunuyor. Biz bunlardan yaygın olanlara odaklanıyoruz:
Miladi Takvim (Gregoryen Takvimi): Günümüzde en yaygın kullanılan bu takvim türü artık yıl kuralını içeriyor. Roma İmparatoru Jül Sezar tarafından kabul edilen Jülyen takviminin yerine, Papa XIII. Gregorius tarafından yaptırılan bir takvim sistemi. İsa'nın doğduğu yılı milat olarak kabul eden bu takvim, Dünya'nın Güneş etrafındaki dönüş süresi olan 365 gün altı saatlik zamanı "bir yıl" olarak kabul ediyor.
Hicri Takvim: İslam peygamberi Muhammed'in Mekke'den Medine'ye hicretini başlangıç yılı olarak kabul eden Hicri Takvim, kameri bir takvimdir yani Ay’ın Dünya çevresinde dolanımını esas alır.
Rumi Takvim: 13 Mart 1840'ta uygulanmaya başlanarak Türkiye ve Osmanlı’da resmi olarak kullanılmıştır. Hicri Takvim gibi, İslam peygamberi Muhammed'in Mekke'den Medine'ye hicret ettiği 622 yılını başlangıç olarak alır ama ondan farklı olarak Dünya'nın Güneş etrafındaki dolanımını esas kabul etmiştir.
Hindu Takvimi: Adı üstünde Hindular tarafından kullanılan takvim sistemi. Bu takvimde, Ay hareketleri ve göksel olaylar temel alınarak hesaplama yapılıyor. Hint Takvimi, Bengal Takvimi ve Assam Takvimi’nden örnek alınarak tasarlanmış. Günümüzde Hindistan'ın orta bölgelerinde hala kullanılıyor.
Güneş Takvimi: Güneş takvimleri, Dünya'nın Güneş çevresinde bir tur atmasını esas kabul eden takvimler. Bu takvimde Dünya’nın konumu sabit yıldızlara göre hesaplanıyor. Sonra Güneş’in herhangi bir Zodyak Takım Yıldızı’nın yakınında bulunduğu zaman belirleniyor. Bu tip takvimlere "yıldızlara göre güneş takvimi" deniyor.
Ay Takvimi: Kamerî Takvim veya Ay Takvimi, Dünya'nın Güneş çevresindeki hareketleri yerine Ay'ın evrelerini temel alıyor. Ay takvimleri, özellikle bazı dini takvimlerde kullanılıyor. "Mevsim Yılı" da denilen bir Güneş Yılı’nda 12,37 sinodik ay bulunuyor. Ay senesi daha hızlı tamamlanıyor. İslam Takvimi de denen Hicri Takvim’de ve Yahudilerin kullandığı Hilalî Takvim’de Ay Takvimi sistemi kullanılıyor.
Lunisolar Takvim: Lunisolar Takvim hem Güneş hem de Ay hareketlerine dayanıyor. Bu takvimler, ay fazlarını izlemek için Ay'ın hareketlerini; mevsimleri takip etmek için Güneş'i kullanıyor. Bazı kültürler bu takvimleri ekim ve hasat tarihlerini belirlemek için kullanılıyor. Çin takvimi bu kategoriye girer.
Mete (Meteorolojik) Takvim: Mete takvimleri, meteorolojik ve tarımsal faaliyetlerle ilgili zamanlama konularında kullanılıyor. Bu tarz takvimler mevsimsel değişiklikler ve iklim özellikleri göz önünde bulundurularak oluşturuluyor.
Maya Takvimi: Karmaşıklığıyla ünlü Maya Takvimi, Maya uygarlığı tarafından kullanılmış. 2023 yılında sisteminin nasıl işlediğine dair bir çözüm ortaya kondu. Independent Türkçe’de yayımlanan haberde ABD'deki Tulane Üniversitesi'nden araştırmacıların, 819 günlük Maya Takvimi’nin gizemini çözdüğü duyuruldu. Buna göre takvimin gökyüzünde çıplak gözle görülebilen tüm gezegenlerle uyuştuğu tespit edildi. Tulane Üniversitesi'nden John Linden ve Victoria Bricker, takvimi 16 bin 380 gün süren 20 döngü olarak düşündü. Maya Takvimi’nin gök cisimlerinin "sinodik" dönemleriyle uyumlu olduğu anlaşıldı.
