Ruble, dünya tarihinde daha önce benzeri görülmeyen yaptırımlara rağmen yükselişini sürdürüyor. Rusya’nın Ukrayna harekatının başladığı şubat ayında yüzde 30 değer kaybeden ruble, merkez bankasının faizleri artırmasıyla hızla değer kazanmaya başladı. Peki savaşa rağmen ruble, dolar ve euro karşısında nasıl değer kazanabiliyor? Konuyu tüm yönleriyle ele aldık.
Ruble, Rus finans sistemini korumak amacıyla şubat ayı sonuna yürürlüğe konulan bir dizi kontrollerin desteğiyle geçtiğimiz ay dolar karşısında yaklaşık yüzde 4, euro karşısında yüzde 6’dan fazla değer kazandı. Rublenin değeri sermaye kontrolü, yüksek petrol fiyatları ve yaklaşan ay sonu vergi dönemi nedeniyle euro karşısında son 7 yılın en yüksek seviyesine yükseldi. Rus rublesi, Batı’nın yaptırımlarının ardından dolar karşısında 70 seviyesinden 130 seviyesine kadar çıktı. Ülkede seyreden döviz krizi nedeniyle Rusya Merkez Bankası, sert sermaye kontrolleri uygulamaya başladı. Böylece ruble, dolar karşısındaki kayıplarını telafi ederek 60 seviyesinin altına kadar geriledi.
Hükümet yaptırımları ve faiz etkisi
Rusya’ya karşı başlatılan ekonomik yaptırımlar karşısında hükümetin uyguladığı politikalar ve merkez bankasının attığı adımlar, rublenin dünyanın en iyi performans gösteren para birimlerinden biri olmasının önünü açtı. Rublenin dolar ve euro karşısında hızla değer kazanmasında finans sektörünü korumak için uygulamaya getirilen sermaye kontrolünün büyük payı bulunuyor. Batı’nın yaptırımlarının başlamasıyla altın ve döviz rezervlerini artırmaya odaklanan Rusya, ihracatçı şirketlerin yabancı döviz cinsinden gelirlerini rubleye çevirme zorunluluğu getirerek rublenin değer kazanma sürecini hızlandırdı.
Rus ihracatçılara döviz kıskacı
Geldiğimiz son aşamada Rus rublesi, Rusya Merkez Bankası’nın geçtiğimiz ay politika faiz oranını yüzde 14’ten yüzde 11’e düşürme kararının ardından dolar ve euro karşısında değer kaybetti. Dolar/ruble paritesi yüzde 8,3 artışla 64,3 seviyesine, euro/ruble paritesi de yüzde 12 yükselişle 68'e kadar çıktı. Faiz indirimiyle eş zamanlı olarak Rus ihracatçılarının döviz kazançlarındaki mecburi satış oranı yüzde 80’den yüzde 50’ye düşürüldü.
Rubleyle ödeme zorunluluğunun kilit önemi bulunuyor
Rus finans uzmanları, giderek artan yaptırımlar karşısında rublenin orta vadede güçlenmeye devam edeceği noktasında birleşiyor. Sonbahara doğru ithalatın toparlanması ve kısıtlamaların kaldırılmasıyla döviz kurunun 60-65 seviyesinde istikrar kazanmaya başlayabileceğini belirten uzmanlar, rublenin değer kazanmasında, Rusya'nın doğalgaz ödemelerinin ruble ile yapılma zorunluluğu getirmesinin etkili olduğunu vurguluyor. Uzman görüşlerinde ihracatçıların getirdiği döviz, yüksek petrol fiyatları ve ihracat odaklı şirketlerin yerel yükümlülüklerini yerine getirebilmek için döviz gelirlerini rubleye çevirmesinin Rus para biriminin desteklenmesinde etkili olacağına dikkat çekiliyor.
Merkez bankası döviz alımına başlayacak mı?
Öte yandan Rusya’dan merkez bankasının rublenin kontrol dışı güçlenmesinin önüne geçmek için döviz alımına başlayacağı yönünde haberler geliyor. Rus Merkez Bankası bu iddiayı reddetse de bu tür haberlerin piyasa davranışını etkileyebileceği ve rublenin zayıflamasını teşvik edebileceğinden endişe ediliyor. Rus ekonomistler, merkez bankasının bu tür müdahalelere başlamasının ruble üzerinde dikkat çekici etkisi olacağını bildiriyor.
Savaşla birlikte bir dönem kapandı
Ruble, savaş öncesine kadar değeri arz ve talep tarafından belirlenen bir biçimde, dünya çapında serbestçe alınıp satıldı. Böylece Batılı yatırımcılara Rusya'ya yatırım yapma güvencesini verdi. Savaşla birlikte bu dönem kapandı. Rus hükümeti rublenin gücünü destekleyen yaptırımlarıyla serbest piyasa ekonomisiyle vedalaştı. Rusya'da şu anda bol miktarda döviz olmasına rağmen, döviz baskı altında tutuluyor. Ülke dışına döviz çıkarılmasına izin verilmiyor. Merkez bankası, ülkeye giren euro, dolar ve diğer sabit para birimlerinin yüzde 80'inin Moskova borsasında veya yetkili bir banka aracılığıyla rubleye dönüştürülmesini şart koşuyor. Putin’in rubleyle ticaret konusundaki ısrarı rublenin konvertibilitesini kapatırken Rusya'yı uluslararası piyasadan uzaklaştırıyor. Öte yandan hükümetin yaptırımları enflasyon oranını artırırken üreticilerin faaliyetlerini zorlaştırıyor.
Ruble yeniden değerini yitirir mi?
Uzmanlar Rusya'nın yabancı para cinsinden büyük borç ödemeleriyle karşı karşıya kalması nedeniyle rublenin yeniden baskı altına gireceğine dair uyarıda bulunuyor. Uzmanlara göre Rusya, ülkeden çekilen yabancı şirketlerin varlıklarını satmasına ve nakit çıkışı yapmasına izin verirse, ruble de aşağı yönlü baskıyla karşı karşıya kalacak.
Rusya yeniden Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği dönemine geri mi dönüyor?
Analistlere göre rublenin şubat ayında en düşük seviyesinden yüzde 50 değer kazanması Rusya ekonomisinin krizlere karşı dirençli olduğu ve yaptırımların işe yaramadığı anlamına gelmiyor. Rusya'nın ekonomik gücü kısa vadede beklenenden daha üstün bir performans sunsa da uzun vadede hayli kırılgan bir yapıya sahip. Rusya'nın rubleyi desteklemek için aldığı bazı önlemler, finansal sistemini 1991'de çöken Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği dönemindeki haline geri götürüyor. Ülke sınırlarını ortadan kaldıran kapitalizmin yön verdiği 21. yüzyılda Rusya’nın rublenin gücüne güç katmak için kendini uluslararası piyasalardan soyutlaması ciddi bir ekonomik darboğazın sinyallerini veriyor.
