Son yıllarda Doğu Ekspresi'nin popüler olmasıyla Kars da turistik bir rota haline geldi. Kent, Ani Harabeleri, Çıldır Gölü, kazı, kaşarı ve bir de cirit oyunuyla bu ilgiyi hak ediyordu zaten. Ciridi tanıtmayı ve memleketinde profesyonel hale getirmeyi amaçlayan Kars Kafkas Atlı Cirit Spor Kulübü Başkanı Selçuk Başkaya'yla "tutku" diye anlattığı bu oyunu konuştuk.
Cirit nedir? Nasıl oynanır?
Cirit ata sporu ve aslında tarihi olarak da bir savaş oyunu. At üstündeyken ucu ince plastikten yapılan ve mızrağa benzeyen ciridi, yani sopaları rakip takımın oyuncularına isabet ettirerek oynanıyor. Biz Kars'ta iki çeşit cirit oynuyoruz. Birine resmi oyun diyoruz. Bir takım, ikisi yedek dokuz atlıdan oluşuyor. Belli kurallar eşliğinde 90 dakika oynanıyor. Bir de kara düzen oyun var. Ağaç dallarıyla, yörede yetişen küçük cins atlarla, istediğimiz sayıda oyuncuyla ve istediğimiz kadar uzun sürede oynuyoruz.
Siz nerelisiniz? İlk kez ne zaman ata bindiniz?
Karslıyım. Kekeç köyünde doğup büyüdüm. 30 yaşımdayım. İlk kez yedi ya da sekiz yaşımdayken ata bindim. Kendimi bildim bileli at üstündeyim. Benim dedem, babam, amcalarım da cirit oynardı. Biz de çocukken onları örnek alıyorduk. Zamanla ustalaştık. 17 yıldır profesyonel biniciyim. Şimdi biz cirit oynuyoruz ve çocuklarımız da bizi örnek alıyor.
Kaç atınız var? Bakımları, eğitimleri nasıl yapılıyor?
10 atım var. Cirit için alınan at genelde hipodromdan geliyor. Yani yarış atı, binicilik atı oluyor. Bize geldikten en az bir yıl sonra cirit oynamaya hazır oluyorlar. Bunun için her gün o ata binmek zorundasınız. Bir yıl boyunca emek veriyoruz. Bir atın sadece arpa parası yılda 3-4 bin liraya mal oluyor. Ekstra yulaf, saman ve beslenme gideri hariç. Sağlık gideri de var. Yıllık 2 bin lira civarında. Tabii yapılması gereken aşıları da var.
Cirit esnasında kaza oluyor mu? Cirit oynayan birinin hangi özelliklere sahip olması gerekiyor?
Kaza olmaması için çok dikkat ediyoruz. Bu yüzden ata ilk yıl cirit oynatmıyoruz. At bu şekilde sahibini tanıyor ve bir yıl süresince ona güveniyor. Fakat cirit oynayan kişinin de çok sakin olması gerekiyor. Hırçın, agresif biri ne kadar uğraşırsa uğraşsın cirit oynayamaz. At onu üstünden atar. Sözünü dinlemez. Ayrıca sakin biri olsa bile, bir de iyi bir atıcı olması gerek. Yani isabet yeteneği olmalı. Her ne kadar gençler bu oyuna çok ilgi gösteriyor olsa da kişinin olgun olması da gerekiyor. Maalesef bir keresinde cirit bizi izleyen turistler arasında bir kadına isabet etti. Neyse ki yaralanmadı. Başka bir sefer de atım başka bir atla çarpıştı. Bu gibi durumlarda da telafi için ekstra bütçeniz olmalı. Atım için İzmir'den 800 liralık bir ilaç getirtmek zorunda kaldım. Şimdi iyileşme sürecinde. Bazen de attan düşme sonucu kırık gibi yaralanmalar söz konusu oluyor. Yani cirit zor bir oyun. Atla bir bütün olmanız lazım.
Özellikle Kekeç'te çok oynanıyor. Kars dışında başka yerlere de gidiyor musunuz?
Biz iki yıllık bir kulübüz. Ben yıllarca başka kulüplerde profesyonel oynadıktan sonra bu kulübü kurdum. İlk kez bu yıl resmi müsabakaya katılmış olacağız. Uşak'ta, Sivas'ta oynadık, il dışına çıkıyoruz. Ama lige inşallah bu yıl çıkacağız.
Gençlerin ciride ilgili olduğunu söylediniz. Bu ilginin sebebi nedir size göre?
Çok seviyorlar. Cirit bir tutku. Kendi adıma örnek vereyim, ben hayatta her şeyden vazgeçerim ama attan ve ciritten asla vazgeçmem. Tiryakiler o bağımlılıklarını anlattıkları zaman anlıyorum. Benim için de cirit tam olarak öyle bir şey. Aşk desem değil sevgi desem değil. Kelimeler yetersiz kalıyor. Tarifi mümkün olmayan bir tutku. Tek bildiğim, vazgeçilmez olduğu. Pazar günleri cirit oynuyoruz. Cumartesi akşamından heyecanlanmaya başlıyorum. İnsan uyuyamıyor. Acaba yarın nasıl olacak, oyun nasıl geçecek? Hep bunu düşünüyorum. İçim içime sığmıyor.
İlk kez cirit izlemiş insanların tepkisini nasıl yorumlarsınız?
Tam da böyle. İlk 5 dakika olayın ne olduğunu anlamaya çalışıyorlar. 10'ncu dakikada küçük bir şok yaşıyorlar. Sonra oyunun heyecanına kapılıyorlar. Belki de yarım saatlik bir oyun izleyeceklerini düşünüyorlar. Ama oyun iki saat sonra bitmiş olsa bile "iyi ki cirit izledik, iyi ki böyle bir deneyimi yaşadık" diyorlar. Şu ana kadar aksi yönde hiçbir yorumla karşılaşmadım. Bu nasıl oluyor derseniz, biz oynarken yaşadığımız heyecanı izleyenlere de geçirmiş oluyoruz ister istemez. Çünkü oynarken gülüyoruz, üzülüyoruz, kızıyoruz, bağırıyoruz, attan düşüyoruz, at şaha kalkıyor. Oyunun doğasında adrenalin var.
Kars çok popüler oldu. Cirit de bundan payını aldı mı?
Evet. Bir yandan çok seviniyoruz. Ama bir yanda da sıkıntımız arttı. Örneğin geçen yıl bu zamanlar kente gelen turistlere, cirit oynayarak 10 kez gösteri yaptık. Bu yıl yaklaşık iki aydır hemen her gün bir organizasyon yaptık. Bu çok büyük bir sorumluluk. 10 atım var. Dört tanesi bir gün oynuyor, ertesi gün dinleniyor. Onlar dinlenirken diğer dört at oynuyor. İkisi de yine yedek oynuyorlar. Kaza olmaması, atların da sağlıklı olması gerekiyor. Çok dikkat etmemiz lazım. Gelen misafirlerimize "Bugün cirit yok" da diyemeyiz. O kadar yoldan gelmişler. Çok ayıp olur.
Cirit oynamak isteyen kız çocukları, kadınlar da var mı?
Kars'ta ben böyle bir şey duymadım. Köylerde kadınlar at biner ama tarla işlerini halletmek için binerler. Cirit için değil. Cirit için binse herkes onu hor görür, küçümser. Böyle bir bakış açısı var. Ama Uşak'ta bayan atlı cirit kulübü bulunuyor. Kars'ta da böyle bir dileğimiz var. Üniversiteden ilgilenen kardeşlerimiz var. Bu konuyu rektörümüzle de konuştuk. Çok isteriz tabii. Uşak'taki bayan takımının rakibi yok. Böylece onlara rakip takım çıkar Kars'tan.
Her yıl, şubatta Çıldır Gölü'nde festival düzenleniyor. Cirit de bu festivalin önemli bir parçası. Bu yıl nasıl geçti?
Çok güzeldi. Ama geçen yılla kıyaslamak gerekirse buz daha inceydi. Zaten bir çatlama oldu, zemin sağlıklı değildi. Düşenler de oldu. Haliyle biz de tedirgindik. Ama her şeye rağmen çok güzel geçti.
Atlara hediye veriyor musunuz?
Başkasının kendi atına nasıl davrandığını bilmiyorum. Eşim, çocuklarım her gün atlarımızın saçını tarar, elma, havuç, şeker verir, oynar, sever. Yani atımız cirit oynasın oynamasın, performansı iyi olsun kötü olsun fark etmez, biz her gün aynı şekilde ilgi ve sevgi gösteririz.
Cirit yeterince destekleniyor mu?
Kars Kafkas Atlı Cirit Spor Kulübü ilk kez resmi oyunlara katılacak. Umut ediyoruz ki lige de çıkacak. Daha önce başka kulüpler için oynadık. Şimdiyse Kars adına bir kulüp var ama destek almadan gelişmemiz de mümkün değil. Örneğin formamız var ama binicilik çizmemiz yok. Federasyon olabilir, Karslı iş adamları olabilir, destek görürsek iyi yerlere geliriz. Kendi cebimizden harcayarak bunu başaramayız. Zaten atların bakımı çok masraflı. Biz zengin insanlar değiliz. Günü geliyor cebimizde 1 kuruş bile olmuyor. Ayrıca Kars'a gelip de cirit izlemek isteyen turistlere karşı da sorumluluk hissediyoruz. Buradan memnuniyetsiz gitmelerini istemiyoruz. Yani sportif faaliyet dışında turistik, kültürel de bir değer bu. Sponsor desteği şart.
