Euro Bölgesi’nde enflasyon, Rusya-Ukrayna savaşının da etkisiyle eylülde çift haneye ulaşarak rekor tazeledi. Avrupa enflasyonla nasıl baş edeceğini formüle etmeye çalışıyor.
Avrupa ülkeleri uzun zamandır karşılaşmadığı bir enflasyonu deyim yerindeyse kollarında buldu. Pandemi ardından patlayan Rusya-Ukrayna savaşının da etkisiyle dengeleri iyice bozulan Euro Bölgesi’nde enflasyon, eylülde çift haneye ulaşıp rekor tazeledi. Yıllık enflasyon eylülde yüzde 9,1’den yüzde 10’a yükselince euronun piyasaya sürülmesinden bu yana Avrupa Birliği (AB) üyeleri enflasyonda ilk kez çift haneleri gördü.
AB uyumlu yıllık enflasyon, eylül ayında Almanya'da yüzde 10,9, İtalya'da 9,5, İspanya'da 9,3, Belçika'da 12, Yunanistan'da 12,1, Avusturya'da 11, Slovenya'da 10,6, Slovakya'da 13,6, Hollanda'da 17,1 olurken; Letonya'da 22,4, Litvanya'da 22,5 ve Estonya'da ise yüzde 24,2 gibi ciddi rakamlara ulaştı.
Avrupa Merkez Bankası (ECB) yüksek enflasyonun 2023’te düşmesini beklerken ekonomistler bu beklentinin gerçekleşeceğinden çok da emin değil. Savaşın etkisiyle artan enerji fiyatları sonucu enflasyonun uzun süre yüksek kalıp kalmayacağı endişesi taşınıyor.
Enflasyonun nedenleri
ABD ve Avrupa dahil dünya genelinde enflasyonist baskıların sebepleri konusunda ekonomistlerin hemfikir olduğu konular şunlar:
- Salgında tedarik zinciri sorunlarının üretimi durma noktasına getirmesi, elektronikten gıdaya kadar pek çok ürüne olan talebin arzı geçmesiyle fiyatların yükselmesi
- Rusya-Ukrayna savaşının enerji ve emtia fiyatlarını keskin bir şekilde yükseltmesi
- Enerji arzında dar boğazlar, iş gücü piyasalarındaki sıkıntılar ve baz etkisi
- Enflasyon ve savaşla artan belirsizliğin tüketicilerin ürünlere olan talebine olumsuz etkisi
- Enerji maliyetlerindeki artışla birlikte imalat sektörünün daralması
- Avrupa’da birçok sektörde yıllardır yaşanan nitelikli işçi sıkıntısının ücretlerin yükselmesine neden olması ve yükselen ücretlerin de fiyatlara yansıması
- Çalışan ücretlerine yapılan zamların fiyatları da tetiklemesiyle ücret-fiyat sarmalına girilmesi
- Küresel ekonominin toparlanma sürecinde patlak veren Rusya-Ukrayna savaşının küresel ekonomi üzerinde süregelen yükü
Enflasyona karşı alınan önlemler
Avrupa’da enflasyonla mücadele amacıyla alınan önlemler ise şöyle sıralanabilir:
- ECB, enflasyonla mücadelede iki yöntem deniyor. Bunlardan biri “faiz oranlarını yükseltmek” diğeri “para arzını daraltmak”. Yükselen faiz oranlarının insanların daha fazla tasarruf etmesini sağlaması ve talebin düşmesine yardımcı olması bekleniyor.
- Hükümetler hane halkını ve şirketleri, yükselen fiyatlardan korumak için kurtarma ve yardım paketleri adı altında para yardımında bulunuyor.
- ECB Yönetim Konseyi, enflasyonla mücadele kapsamında 8 Eylül'deki toplantısında bankanın üç temel politika faizini 75 baz puan artırdı. Böylece, banka 1999’da Avrupa Ortak Para Birimi'nin kullanılmasından bu yana en yüksek faiz artışına gitmiş oldu.
- ECB yetkilileri, enflasyonda risklerin yukarı yönlü olması hasebiyle talebi düşürmek amacıyla faiz oranlarında artışın devam edeceği mesajını verdi.
Avrupalının en önemli sorunu enerji
Avrupa’da son 25 yılda vatandaşlar düşük enflasyona alışmışken yüksek enflasyon soğuk duş etkisi yarattı. Avrupa’da yapılan anketlere göre her üç vatandaştan ikisi, yükselen enflasyonu en önemli iki sorundan biri olarak görüyor. Yüksek enerji ve gıda fiyatları özellikle düşük gelirli Avrupalılar üzerinde baskı oluşturuyor.
Enflasyonun halkın günlük hayatına yansımasına bakıldığında kışın kendini hissettirdiği şu günlerde en başta enerjinin geldiğini söyleyebiliriz. Euro Bölgesi'nde eylül ayındaki enflasyonun ana bileşenlerine bakıldığında, en yüksek yıllık enflasyonun yüzde 40,8 ile enerjide olduğu da görülüyor. Ağustos ayında bu oran yüzde 38,6 idi.
Avrupa ülkeleri, yüksek enerji fiyatlarının halkı fazla etkilememesi adına çok farklı önlemler almaya çalışıyor. Bunlardan ülkelere göre öne çıkan birkaçı şöyle:
ALMANYA: Hükümet enerji krizine yönelik olarak toplamda 125 milyar euroluk üç farklı yardım paketi hazırladı. Ayrıca akaryakıt vergileri de düşürüldü. Toplu taşıma kullanımı uygun bilet fiyatlarıyla teşvik edildi. Almanya'da konut yardımı alan herkese ısıtma gideri olarak ekstra destek sağlanmaya başladı. Kamu binalarının en fazla 19 santigrat dereceye kadar ısıtılması, kamu binaları ve anıtların yanı sıra reklam panolarının ışıklandırmasının kapatılması kararı alındı. Mecburi bir şekilde, bazı kömür santralleri yeniden faaliyete geçirildi. İki nükleer santralin de acil durum rezervi olarak beklemede tutulması kararı alındı. Ödeme yapamayan hiçbir vatandaşın elektrik veya gaz bağlantısı kesilmeyecek.
