Yapay zeka, günümüzün hem ilgi çekici hem de detayları ürküten en popüler konusu. Robotlar işimizi, evimizi, hayatımızı ele mi geçirecek yoksa onlarla yaşam daha mı güzel olacak? Bu alanda araştırma yapan, işler üreten kişilerle konuştuk.
“Çocuklarımız bize ‘Siz eskiden çalışıyor muydunuz?’ diyecek”. National Geographic’in yayınladığı Geleceğe Doğru isimli belgesel serisinin Yapay Zeka bölümünden bir cümle bu. Belgesel, hem sevindirici hem de tedirgin edici öngörülerle dolu. Yapay zeka düşünecek, hayal kuracak ve yaratacak. Yani insandan hiçbir farkı kalmayacak. Peki insanlar, yapay zekayı üretirken onu neye benzetecek, nasıl ‘biri’ yaratacak ve bu yarattıkları şey insandan daha akıllı, daha iyi ya da daha kötü mü olacak?
Öncelikle en yaygın soruyla başlayalım: Yapay zeka işimizi elimizden alacak mı? Her ne kadar yapay zeka Microsoft’ta yoğun bir yöneticinin asistanı olarak işe başlasa da uzmanlar, işsizliğin artmasından ziyade yeni iş alanlarının doğacağını düşünüyor. Apple, Facebook ve Google tıpkı Microsoft gibi dünya devleri günden güne yapay zekaya yatırımını artırıyor. Yapay zekanın farklı sektörlerde farklı kolaylıklar sağlayacağı kesin. Konuyu biz de Türkiye’de araştıranlarla konuştuk.
Doruk Tokçabalaban / Dijital üretici
“Birçok sakatlık, rahatsızlık ortadan kalkabilecek”
Doruk Tokçabalaban, hayatımızı değiştiren teknolojiler ile bizim heyecanlandıklarımızın aynı olmayacağını söylüyor. “Bir taraftan insanlar Elon Musk gibilerin hayallerine heyecanlanırken, diğer tarafta Apple veya Mercedes bambaşka yapay zeka uygulamalarını milyonlarca insanın hayatına entegre edecek. Benim gördüğüm ve en yüksek sayıda insanın hayatını etkileme ihtimali olan teknolojiler arasında; her çeşit otonom araçlar, akıllı implant teknolojileri ve tabii ki yapay zeka ile donatılmış yazılımlar geliyor. Detaylandırmak gerekirse, otonom araçlar sayesinde sadece trafik kazalarının önüne geçilmeyecek, otonom tır ve gemiler sayesinde lojistik zincirleri tamamen bilgisayar kontrolüne geçecek ve bu yeni finansallaşmaların ve emek ilişkilerinin önünü açacak. Akıllı implantlar sayesinde birçok sakatlık, genetik rahatsızlık ve engeli, çipler ve yapay organlar sayesinde ortadan kaldırabilecek veya etkilerini en aza indirgeyebileceğiz.”
Yapay zekanın doğrudan insanı tehdit edeceği bir distopya fikrine inanmadığını söyleyen Tokçabalaban, işsizliğin artacağı söylentisine dair şunları anlatıyor: “Sadece yapay zeka yüzünden işsizliğin artacağı konusu aşikar. Mesela NPR ‘Will Your Job Be Done By A Machine?’ adlı bir test hazırlamış. Buna göre bazı iş kollarının iş kaybetme oranı yüzde 98 iken bazılarının yüzde 0.8 olabiliyor. Bunun sebebi bazı iş kollarının bilgisayara veri girip bu verileri analiz etmek üzerine olması. Ama işin daha geniş bir boyutu var. Yapay zekayı 3 boyutlu üretim ve otonom araçlar ile birleştirince bu oran neredeyse bütün iş kolları için korkutucu bir seviyeye geliyor. İşçi diye tanımladığımız geniş kesimler için önümüzdeki dönemde iş kaybından çok iş sonrası (post-work) yeni bir dünya ortaya çıkması muhtemel. O yüzden önümüzdeki 50 yılı kapsayan bütün analizlerin daha az iş yerine iş olmayan bir sistemi hesaplayarak hareket etmesinde fayda olduğunu düşünüyorum.”
Erdem Dilbaz / Elektronik Sanatlar Prodüktörü
“Yapay zeka işlerimizi elimizden alırsa, düşünecek daha çok vaktimiz olacak”
Erdem Dilbaz yapay zekanın gelişimindeki avantajları şöyle anlatıyor: “Teknolojik gelişmeler yoğun emekler sonrasında, insanın omzuna yük olan gereksinimlerle gündelik ürünlere dönüştü. Her zaman da birilerini işsiz bıraktı. Elbet geçiş döneminde kendini ortada başı boş bulacak insanlar olacak, belki bizler bile. Bunun avantajını zamanla anlayacağız. Yapay zeka bizim işlerimizi elimizden alırsa, bizim düşünecek daha çok vaktimiz olacak. Ve üretime yönelik geliştireceğimiz fikirlerimizin ihtiyaçlarını tedarik edebileceğimiz sınırsız bir kaynak da yapay zeka ile gelecek. Evet, yeni iş alanları doğacak.”
Uzaktan çalışmanın epey yaygınlaştığını ve bununla birlikte otomasyon ve işin yönetiminin makineleşeceğini söyleyen Dilbaz, daha az vakitte daha çok kazanabileceğimiz işlerin ortaya çıkmasını bekliyor ve ekliyor: “Bu demek değildir ki bir ofiste bir araya gelmeyeceğiz, geleceğiz elbet. İnsan birebir temasla daha hızlı üretiyor ancak ofislerdeki insanların sayılarının azalacağını düşünüyorum”.
Bager Akbay / Sanatçı ve akademisyen
“Yapay zekalıların ilk fırsatta çekip gideceklerini düşünüyorum”
Bager Akbay, robot şair Deniz Yılmaz’ın yaratıcısı. Yılmaz, Posta gazetesine şiirler gönderdi ve bir de şiir kitabı çıkardı. Akbay, Yılmaz’ın bu kadar popüler olmasının onu şaşırttığını söylüyor ve yolculuğunu şöyle anlatıyor: “Ben bu konular üzerine çalışmaya başladığımda yapay zeka bu kadar popüler değildi. Açıkçası Türkiye’de de bu kadar popüler olacağını düşünmedim. Temel bir hak arayışından gelmesini istiyordum. Süreçte birçok farklı yaklaşım oldu”.
Akbay, yapay zeka nedeniyle işsizliğin olacağını düşünüyor ama farklı bir bakış açısı da sunuyor: “Ben insanların işsiz kalacağını düşünmüyorum. Bu ilginç bir konu; iş olmasa, işe gerek olmasa ne yaparız? İş yaratırız bence, dayanamayız. Homo Ludens’e dönmeyeceğimiz kesin. İş yoksa oyun da yoktur. Bunlar ilişkili şeyler. İşin olmamasının kötü bir şey olacağını düşünmüyorum. Ama tabii dikkatli olmak lazım, teknolojinin çift tarafı var. Klasik mühendislik problemlerine benziyor. Zor işleri yapan aletler yapılsın, bunda ne kötü şey olabilir ki? Kolay işleri de biz yapabiliriz.”
Yapay zekanın insan varlığını tehdit edecek düzeye gelip gelmeyeceğine dair Akbay’ın varsayımları ise zihin açıcı diyebiliriz: “Ütopyalara ve distopyalara inanan biri değilim. Daha çok, yeni diyalektiğin nasıl olacağı beni ilgilendiriyor. Şöyle düşünelim, yapay zeka insan varlığını tehdit edecek boyuta ulaştı diyelim, ne yapar? Onu yok etmeye çalışmıyorsak, herhalde bize karşı bir şey yapmaz. Bizim kadar zekiyse bir sorun yok, bizim gibi etrafta takılır. Bizden çok zekiyse ne yapar? Biz doğaya ne yapıyorsak onu yapar. Kimi yapay zekalar doğayı sever, kimileri sevmez. Dolayısıyla sorun yaşayabiliriz ama öyle ‘yok olacağız, bizi yok edecekler’ vs. olacağını sanmıyoruz. Biz gidip kedileri yok etmiyoruz değil mi? İlk fırsatta çekip gideceklerini düşünüyorum. Neden dünyada dursun ki yapay zeka, dünyanın ne özelliği var? Kendimizi niye abartıyoruz bu konuda anlamıyorum.
Belki şu ilginç bir soru olabilirdi; yapay zekayı yaptık, çok zeki, sonra ‘Arkadaşlar ben gidiyorum’ dedi ve bastı gitti uzaya. Şimdi ne yapacağız, o ilginç bir soru. Bir yapay zeka daha mı yapacağız gitsin diye?”
Yapay Zekaya Dair İlginç Bilgiler
- Rolls-Royce, Google ile bir anlaşma imzaladı. Böylece gemilerin güvenliğini artırmayı ve otonom gemileri ise hayata geçirmeyi hedefliyor. Google Cloud Makine Öğrenimi Motoru kullanılarak gemilerin seyir sırasında karşılaşacakları nesneler tespit edilecek, tanımlanacak ve takip becerisi artırılacak.
- International Data Corporation (IDC)’a göre, yapay zeka teknolojisinin hayatımıza dahil olmasıyla birlikte 2020 yılına kadar yapay zekalı cihazların pazar payının 8 milyar dolardan 47 milyar dolara yükseleceği öngörülüyor.
- Lenovo, müşteri hizmetleri sektörü için özel olarak Xiaole isimli bir platform geliştirdi. Bu platform, müşterilerle yapılan görüşmeleri birebir analiz ederek süzgeçten geçirip, müşteriye günün 24 saati kişiselleştirilmiş bir kullanıcı deneyimi sunabiliyor.
