Sağlıklı yaşamak, tüm dünyada her geçen gün daha çok önem kazanıyor. Bu açıdan en önemli mesele de kilo vermek. Kilo vermek isteyenler için her yıl yepyeni diyet türleri ortaya çıkıyor. Son dönemdeki en popüler diyetleri ve özelliklerini inceledik.
Ketojenik diyetin en temel özelliği karbonhidrat içeriği fakir, yağ içeriği zengin besinler içermesi. Aslında 1920'li yıllarda epilepsi tedavisinde kullanılan bir beslenme şekli olan ketojenik diyet, daha sonraki yıllarda Alzheimer gibi nörolojik rahatsızlıklar, kalp hastalıkları ve kanser tedavisinde de kullanılmaya başlanmış.
Kırmızı et, tavuk eti, hindi eti; somon, alabalık, ton balığı, uskumru gibi yüksek yağ içeren balıklar; tereyağı ve kaymak; keçi ve manda peyniri gibi işlenmemiş peynirler; kuru yemişler; zeytinyağı, Hindistan cevizi yağı ve avokado yağı, ketojenik diyette başlıca tüketilen gıdalar.
Ketojenik diyet yani düşük karbonhidratlı beslenme, vücudun yağ yakımını hızlandırıyor. Düşük miktarda alınan karbonhidrat, vücuttaki insülin miktarının azalmasını sağlıyor. Yağ yakımının başlıca düşmanı olan insülinin azalması da, otomatik olarak yağ yakımını artırıyor. Ketojenik diyetin en büyük eksiği ise lif, vitamin ve mineraller açısından yoksun olması.
Çiğ Gıda (Raw Food) diyeti
Çiğ gıda diyeti, pişirilen gıdaların doğal enzimlerinin yok olduğu ve besin değerlerinin azaldığı varsayımına dayanıyor. 1800'lü yıllardan beri var olan ancak son yıllarda popülerlik kazanan çiğ gıda diyetinde, çoğunlukla çiğ yiyecekleri tüketmenin insan sağlığı için ideal olduğu, kilo kaybı ve genel sağlık durumunda iyileşme gibi pek çok fayda sağladığı belirtiliyor.
Vegan beslenmeye benzer şekilde, çiğ gıda diyeti çoğunlukla meyveler, sebzeler, kabuklu yemişler ve tohumlardan oluşuyor. Çoğu çiğ gıda diyeti tamamen çiğ sebze ve meyve bazlı iken, bazı insanlar çiğ yumurta ve süt ürünlerini de çiğ gıda diyetinde tüketiyor; hatta nadiren görülse de çiğ balık ve eti de diyetine ekleyenler oluyor.
Çiğ gıda diyetinde, vegan beslenmedeki gibi, zaten vücudun ihtiyacı olan tüm besinlerin alındığı düşünüldüğünden ek gıda takviyesi tercih edilmiyor.
DASH diyeti
Günde ortalama 2000 kalori alınan DASH diyetinin temel faydası, yüksek kan basıncını dengelemesi ve kötü kolesterolü (LDH) düşürmesi. Yağ yakımı için porsiyonları küçülterek aldığınız kalori miktarını da azaltabilirsiniz. 14 gün içinde tansiyonu düzenleyen DASH diyetini uygulamak için hipertansiyon hastası olmanız gerekmiyor.
Yüksek lif, düşük kalori yoğunluğu olan besinlerin tercih edildiği DASH diyetinde, bol sebze ve meyve tüketilirken, kırmızı et azaltılarak derisiz tavuk eti tüketimi artırılıyor. Potasyum ve magnezyum kaynağı olan kuru baklagil ve yağlı tohumların da sıklıkla tercih edildiği bu diyette, tuz alımı 6 gramı geçmiyor. Salatalara tuz yerine sirke, bir kaşık da zeytinyağı ekleniyor.
Akdeniz diyeti
1993 yılında Harvard Halk Sağlığı ve Dünya Sağlık Örgütü’nün iş birliğiyle “Akdeniz diyeti piramidi” oluşturulduktan sonra giderek popülerliği artan ve dünya genelinde Med diyeti olarak bilinen Akdeniz diyeti, Akdeniz’e komşu ülkelerin geleneksel pişirme yöntemlerine ve yemek yeme alışkanlıklarına dayanıyor. Taze sebze ve meyve tüketimini artırmanız gereken Akdeniz diyeti, zeytinyağlı sebze ve baklagil yemeklerini öğünlere ekleme, kırmızı eti ve şekerli gıdaları oldukça az tüketme ve tereyağı yerine zeytinyağı tüketme esaslarına dayanıyor.
Atkins diyeti
ABD’li kardiyolog ve beslenme uzmanı tarafından 1972 yılında açıklanan, düşük karbonhidratlı beslenme esasına dayanan Atkins diyeti, dünyada oldukça popüler oldu. Kalori hesabı yerine gram hesabı yapılan Atkins diyetinde, az karbonhidrat tüketilerek vücudun, enerji gerektiğinde yağ yakması amaçlanıyor. Doymuş yağ tüketiminin, toplam kalori tüketiminin en fazla yüzde 20’sini oluşturması gerektiği öngörülüyor.
Şekerli her türlü yiyecek ve içecek, buğday ve pirinç tahıl grubu besinler, fasulye, nohut ve mercimek gibi baklagiller ve şarküteri ürünlerinden uzak durmayı esas alan Atkins diyeti, 1970’li yılların başında oluşturulduktan sonra zaman içinde değişimler geçirdi. Yeni Atkins diyetinde daha fazla yüksek lifli sebzeler ve egzersiz yer alıyor.
Hugh Jackman diyeti (Kesintili oruç)
“Hugh Jackman diyeti” olarak lanse edilen ve kesintili oruç da denebilen bu diyet, uzun vadede kilo kontrolü ve yağ oranı azaltma gibi etkilere sahip. Kesintili oruçla hücrenin kendini arındırma ve yeniden yapılandırma mekanizması devreye giriyor. Tıp dilinde “otofaji” olarak adlandırılan bu mekanizmanın, kanser gibi hücre bozulmasına bağlı hastalıklarla savaşmakta rol oynadığı söyleniyor. Yağ kaybı ve hücre yenilenmesi faydaları olan kesintili oruç, orta ve uzun vadede etkilerini gösteriyor.
Beş-altı saatlik sindirim süresinin sonunda bünyenize yeni bir besin almazsanız, yani kesintili oruç uygularsanız, mevcut glikojen depoları boşaldığı için vücut, depolanan ekstra yağı tüketmeye başlıyor. Bu da kilo kaybedilmesine ve vücudun kendini onarmasına yardımcı oluyor. Karbonhidrat tüketimini en aza indirip vücudunuzu iyi yağlar ve proteinle besleyerek vücudunuzdaki fazla kilolardan ve ödem kütlesinden de kolayca kurtulabiliyorsunuz. Bu diyette çay ve kahve tüketimi serbest. Ancak çok miktarda çay ve kahve içmek, yoğun şekilde su kaybetmenize neden olacaktır. Bunun yerine içine maydanoz, zencefil, limon ve salatalık dilimleri koyacağınız bir şişe suyu gün boyu içmek en güzeli.
Paleo diyeti
Taş Devri diyeti olarak bilinen Paleo diyetinde et, deniz ürünleri, yumurta, fındık, meyve, sebze, yeşillik ve baharatlar gibi yiyecekler bulunurken, tarımla gelen tahıl, buğday, rafine şeker, patates, tuz gibi yiyecekler yer almıyor. Düşük karbonhidrat, yüksek protein diyetleri arasında yerini alan Paleo diyeti yüksek kalorili yiyeceklerden uzak durulduğundan kilo vermeye önemli katkı sağlıyor. Paleo diyetinde ayrıca 80/20 kuralı var. Yani “eğer yüzde 80 diyete uyarsan yüzde 99 fayda görürsün” anlayışı hakim.
Glutensiz diyet
Buğday ve buğday ürünlerinde bulunan glutene intoleransın ve gluten alerjisinin artmasıyla birlikte ortaya çıkan glutensiz beslenme akımı, hala devam ediyor.
Gluten buğday, pirinç, arpa, çavdar gibi tahıllarda doğal olarak bulunan bir protein çeşidi. Kötü karbonhidrat olarak nitelendirilen un ve unlu mamullerden uzak durmayı gerektiren glutensiz diyet zayıflamak, daha sağlıklı beslenmek, gelecekte bazı hastalıklara yakalanma riskini azaltmak isteyen kişiler tarafından uygulanıyor. Bazı uzmanlar ise çölyak hastalığınız veya gluten hassasiyetiniz yoksa, glutensiz beslenmenin ekstra bir yararı olmadığını belirtiyor.
