Son zamanlarda giderek daha fazla duymaya başladığımız somatik egzersizin geçmişi aslında çok eskilere dayanıyor. Somatik egzersizin amacını, faydalarını, çeşitlerini ve somatik deneyimleme ile farkını, Yoga Eğitmeni Burcu Dişöz anlattı.
Somatik egzersiz nedir?
Yunanca “beden” anlamındaki “soma” kelimesinden türeyen “somatik” sözcüğü,
“fiziki bedene dair“ anlamına gelir. Bu bağlamda somatik egzersizler; bedensel farkındalığa odaklanarak fiziksel ve zihinsel sağlığı iyileştirmeyi amaç edinen egzersizler bütünüdür. Bedenin ve zihnin birlikteliği sağlanıp herkesin aslında sahip olduğu içgüdüsel “kendini iyileştirme ve düzene sokma” kapasitesine destek veren pratiklerdir.
Somatik egzersiz nasıl doğdu ve neden bugünlerde popüler oldu?
Somatik egzersizlerin içeriği aslında çok eskilere uzanıyor. Zira Doğu’da, binlerce yıl öncesine dayanan öğretilerde, zihnin ve bedenin birbirini iki yönlü etkilediği fark edilmiş ve düşüncelerin bedende yansımaları gözlemlenmiş. Şöyle bir benzetme ile açıklanabilir: Bir ağaç kesitine baktığımızda, dış kabuğun altında birçok katmandan oluştuğunu ve ağacın bütün halinde dışarıdan “bir” gözüktüğünü biliyoruz. Tıpkı ağaç gibi bizler de “dış kabuk” olan fiziksel bedenimiz içinde, zihin ve beden gibi birden fazla katmanı karmaşık halde barındırıyor ve tek bir bütün olarak var oluyoruz. Bu durumda bir sistemin diğerini enine sonunda etkileyeceği aşikar.
Modern Batılı yaklaşım, bu kadim bilgeliği takip ederek 20’nci yüzyılın başlarında çeşitli hareket metotlarını geliştirdi. Bu yaklaşımlar, beden-zihin bütünlüğünü ve hareketin insan sağlığı üzerindeki etkilerini vurgulayan çalışmalarla şekillendi.
Peki bu kadar eski olan bu pratik, neden son dönemde daha çok karşımıza çıkıyor?
Modern dünya şartlarında hayatımızı sürdürürken her geçen gün artan doğadan uzaklaşılması, kendi bedenimiz ve zihnimizle iletişimimizin azalması sonucu oluşan stres ve sağlık sorunları, mevcut yaşamın getirdiği süregelen kaygılarla birleşince bu sorunlara yönelik farkındalık ve iyileştirme arayışı da artıyor.
Somatik egzersizin fiziksel ve psikolojik faydaları nedir?
Beden, kişinin güvende hissettiği yer olmalı. Hareket kabiliyeti kısıtlanmaya başladığında zihnin de etkilenmesi beklenir. Aynı şekilde zihinde yaşananların etkisi de bedende gözlemlenir. Somatik egzersizlerin amacı; beden farkındalığını artırmaya yönelik çalışmalarla vücudun nasıl hareket ettiğini ve nasıl hissettiğini anlamamızı, kişinin tekrar vücuduyla bağ kurmasını ve böylece vücuttan gelen sinyalleri, istekleri, şikayetleri gözlemleyebilmemizi sağlamak.
Yaygınlaşan sedanter yaşam tarzı (hareketsiz yaşam tarzı) kas-iskelet problemlerine ve kronik ağrılara yol açabiliyor. İşte somatik egzersizler, bu tür sorunların çözümünde etkili olabiliyor. Faydaları arasında ağrı yönetimi, esneklik ve hareket kabiliyetini artırma, bedenin doğal hizalanmasına teşvik, duruş ve dengeyi geliştirme yer alıyor.
Somatik egzersiz hangi alanlarda uygulanıyor?
Somatik egzersizler hem rehabilitasyon süreçlerinde sporcu ve sanatçıların performanslarını iyileştirmek için hem de günlük yaşamda stresle başa çıkmak ve genel sağlığı iyileştirmede denenebiliyor.
Kaç çeşit somatik egzersiz bulunuyor?
Yaygın olarak kullanılan metotlar 20’nci yüzyılın başlarında ortaya çıktı. Bedensel alışkanlıkları değiştirmeyi hedefleyen FeldenKrais Metodu, yanlış beden kullanımı nedeniyle oluşan gerilimleri azaltmayı hedefleyen Alexander Tekniği, yine bedenin kendini iyileştirme yeteneğini artırmayı araştıran Hanna Eğitimi ve Body-Mind Centering eğitimleri uzun yıllardır kullanılan ve bilinen yöntemler.
Günümüzde yavaş ve bilinçli hareketlerle yapılan, kişinin bedenini daha iyi tanımasına düzenlemesine ve alışkanlıklarını değiştirmesine yardımcı olan somatik yoga pratikleri, Tai Chi ve pilates çalışmaları, farkındalığı zihnin yoğun ve çoğunlukla yıkıcı örüntüsünden uzaklaştırmayı amaçlayan somatik meditasyon uygulamaları da kullanılanılıyor.
Travmanın sadece zihnin derinliklerinde değil, bedenin de derinliklerinde yara açtığını söyleyen Dr. Peter A. Levine’nin geliştirdiği terapötik yaklaşım Somatik Deneyimleme (SE-Somatic Experiencing) son dönemde adı duyulan bir yöntem. Bu konuda eğitim programları ve sertifikalarını sağlayan bir organizasyon olan Somatik Deneyimleme Travma Enstitüsü’nü (SETI) kuran Levine’nin bu yaklaşımı, somatik yöntemlerle travmanın etkili bir şekilde ele alınmasını ve tedavi edilmesini amaçlıyor.
Somatik egzersiz, somatik deneyimleme arasındaki farkı anlatabilir misiniz?
Somatik egzersiz de somatik deneyimleme de beden-zihin bağlantısını vurgulayan yaklaşımlardır fakat farklı amaç ve yöntemlerle kullanılır. Somatik egzersiz ile genel beden farkındalığını artırmak, hareket verimliliğini sağlamak, ağrıları azaltmak ve genel sağlığı iyileştirmeyi hedeflerken somatik deneyimleme ile travmanın bedensel belirtilerini ve etkilerini çözümleme, travma sonrası stres bozukluğunun (TSSB) tedavisine yardımcı olmayı amaçlar. Beden ve zihin bir bütün olarak ele alındığı için her iki çalışmanın da hedefi bedensel ve duygusal iyileşmedir.
Somatik egzersizler, daha çok beden farkındalığına ve günlük hareketleri iyileştirmeye odaklanır, somatik deneyimleme ise travmanın beden üzerindeki etkilerini çözmeyi ve duygusal iyileşmeyi amaçlar.
Somatik egzersizler tek başına veya bir eğitmen eşliğinde yapılabilirken somatik deneyimleme uzman bir terapist rehberliğinde yapılan, bedensel duyumlara odaklanan terapi seanslarıdır.
Her egzersiz gibi somatik egzersizlerin de zayıflamayı kolaylaştırdığı söyleniyor. Bu konuda ne söylemek istersiniz?
Zayıflama; düzenli egzersiz, kalori dengesi, stres seviyesi gibi birçok unsura bağlıdır
Somatik egzersizler, vücut farkındalığını artırmaya, hareketin kalitesini iyileştirmeye ve genellikle stres seviyelerini azaltmaya odaklandığı için strese bağlı, bedenden kopuk halde yaşamdan dolayı veya yine tamamen hareketsiz sürdürülen günlük yaşamdan dolayı alınan kiloların kaybında yardımcı olabilir. Somatik egzersizler doğrudan yüksek kalori yakımı sağlayan bir egzersiz türü olmasa da düzenli yapıldığında fiziksel ve duygusal iyilik halini artırabileceğinden zayıflamaya da yardımcı olabilir. Somatik egzersizleri, kalori yakımını hedefleyen başka egzersiz türleriyle ve sağlıklı bir diyetle birleştirmek gerekir.
