Okuyucuları doğru olana yönlendiren sağlık haberleri kadar sahte sağlık haberleri de internet ortamında oldukça fazla. Peki ya doktorların rastladıkları en komik “sahte” sağlık haberleri neler?
Sağlık ve tıp haberleri aslında birçok kişinin hayatına dokunuyor. Dolayısıyla bu haberler sürekli sosyal medya mecralarında dolaşım halinde. Peki bu sağlık haberleri ne kadar doğru, hiç düşündünüz mü?
10 haberin sadece üçü güvenilir
İnternetteki sağlık haberlerinin doğruluğunu araştırmak için haberlerin güvenilirliğini inceleyen Health Feedback ve Credibility Coalition, Buzzsumo’dan gelen verileri kullanarak en fazla sosyal medya etkileşiminin olduğu sağlık haberlerinin listesini oluşturdu. Bu liste “aşı, hastalık, sağlık, virüs ve bağışıklık sistemi” gibi çeşitli anahtar kelimelerin yer aldığı filtrelere bağlı olarak oluşturuldu.
Ardından, listedeki ilk 10 sağlık haberinin bilimsel güvenilirliğinin ölçülmesi adına gerekli uzmanlarla görüşüldü. 10 haberin sadece üçü, doğru ve titiz bilgiler kullanıldığı için yüksek güvenilirlik derecesi elde etti. Dört haber, yanıltıcı bilgiler içerdiği için orta dereceli güvenilirlik derecesini yakaladı ve diğer üç haber ise büyük yanlışlar içerdiği için çok düşük güvenilirlik derecesi elde etti.
Dikkat çekici başlıklar yanıltıcı olabilir
Sansasyonel başlıkların sosyal medyada etkileşim yaratma olasılığı daha yüksek olduğu aşikar. Click bate (tık tuzağı) başlıklarsa genellikle yanlış (genellikle abartmalar ve mantıksal hatalar içeren) olabilme eğiliminde. Dolayısıyla bilimsel doğruluğu kanıtlanmamış haberlerin, sosyal medyada daha popüler olması şaşırtıcı değil. Bu durum aynı şekilde, online güvenilirlikte büyük bir endişeyi de ortaya koyuyor ve kullanıcıların sosyal medyada kesin bilgilerden ziyade, yanıltıcı bilgilerle temasa geçme ihtimalinin daha yüksek olduğu anlamına geliyor.
Güvenilirliği açısından ele alınan 10 makalenin paylaşımları şu şekilde:
● Yüksek güvenilirlik derecesi (Üç haber): 1.7 M paylaşım
● Orta güvenilirlik derecesi (Dört haber): 2.6 M paylaşım
● Çok düşük güvenilirlik derecesi (Üç haber): 2.1 M paylaşım
Quick Sigorta ekibi olarak biz de Türkiye’deki en dikkat çeken ve uzmanları şaşırtan sahte sağlık haberlerini uzmanlara sorduk. İşte uzmanlara göre Türkiye’de en çok dikkat çeken sahte sağlık haberleri…
“Anne karnında amniyotik bant unutuldu(!)”
Estetik, Plastik ve Rekonstrüktif Cerrahi Uzmanı Op. Dr. Zekeriya Kul, son zamanlarda karşısına çıkan ve gerçeği hiç yansıtmayan bir haberi şöyle anlatıyor: “Anne karnında amniyotik bant unutuldu haberi tamamen sahte bir haberdi. Amniyotik bant, anne karnında çocuğun el ve ayaklarında görülen ve bu bölgelere baskı yaparak el ayak bozukluklarına neden olan bir durumdur. Yani tıbbi bir malzeme değildir. Bunu doktor anne karnında amniyotik bant unutmuş diye haber yapmaları son yılların en yanlış ve cahilce haberiydi diyebilirim.”
Sigarayı bırakmayı sağlayan sahte tıbbi ürünlerin pazarlamasına dikkat
Kalp ve Damar Cerrahı Doç. Dr. Cem Arıtürk, sağlık sektörünün de internette çıkan sahte haberlerden nasibini aldığını ve internette doğru bilgiye ulaşmanın önemli olduğunu söylüyor ve şöyle ekliyor:
“Sigara, günümüzde kitlesel ve bireysel olarak sağlığı etkileyen en ciddi tehditlerden biri. Ciddi anlamda psikolojik ve fizyolojik bağımlılığa neden olan sigarayı bırakmak için bilimsel geçerliliği kanıtlanmış pek çok medikal yöntem bulunuyor. Ancak Kasım 2018’de aldığım bir telefonla, hiçbir ilgim olmadığı halde adım kullanılarak sigarayı bırakmayı sağlayan tıbbi ürünlerin pazarlamasının yapıldığını öğrendim. Bu sahte haber beni oldukça şaşırttı ve tedirgin etti. Sonra ürünlerin satıldığı bir internet sitesi olduğunu öğrendim ve hemen avukatımı aradım. Hukuksal yollardan gereğini yaparak siteyi kapattırdık. Bu tarz sahte ve geçerliliği kanıtlanmamış ürünlerden uzak durmak gerekiyor. Siz siz olun, bu tür ürünlere itibar etmeyin. Bu olaydan sonra artık ben de bu tür fake haberler konusunda daha temkinli davranıyorum.”
“Psikoloji alanında şıp diye karakter tahlilleri yapılması mümkün değil”
Uzman Psikolog Ümit Kılıçlıoğlu sahte haberler konusunda şunları kaydediyor: “Kedi beslemek şizofreniye sebep olabilir; karabaş otu depresyona şifa oluyor; dikkat bu belirtiler sizde varsa mükemmeliyetçi bir kişiliksiniz ve çağın vebası narsisizm tarzındaki haberlere ben biraz duyarsızlaşmış durumdayım. Benim daha çok dikkatimi çeken aslında, uzmanların bazı yayınlardaki açıklamaları oluyor.
Örneğin denk geldiğim ve kendimi izlemekten alıkoyamadığım bir videodaki psikolog, sosyal medya kullanımı üzerine birtakım değerlendirmelerde bulunuyordu. Bazı platformlarda gerçek kimliğini gizleyen kullanıcıların, ‘kişilik bölünmesi’ yaşadıklarını ifade ediyordu. Başka bir programda başka bir psikolog ‘İnsanlar iki türlü düşünür; biri kalbi diğeri beyni ile’ diyordu mesela. Göğsüne vurarak ‘şuran ne diyor, doğru olan o’ diye destek veriyor program katılımcılarına.
Bunlar beni güldürse de aslında yanıltıcı yayınlar. Çünkü psikoloji alanında uzaktan tanı koyduracak, karakter tahlillerini şıp diye yaptıracak ya da insanların hayatları ile ilgili en doğru bilgiye sahip olma yetkisini verecek hiçbir içerik veya eğitim yoktur. İzleyici beklentisini karşılamak belki buna sevk ediyor, bilmiyorum ama doğru olduğunu düşünmüyorum.”
