2023 sonlarına doğru gündeme gelen ve özellikle iletişim sistemlerini etkilemesi beklenen güneş patlamaları 2024 yılında da çokça konuşulacağa benziyor.
Yılbaşı gecesi Güneş’te büyük bir enerji patlaması gerçekleşti; NASA, bu patlamanın Eylül 2017'den bu yanaki en büyük patlama olduğunu açıkladı. Patlamanın etkisi ile GPS ve uyduların işlevlerinin bozulmasından korkuldu. Neyse ki korkulan olmadı. Ancak güneş patlamasının hasarsız atlatılması konuyu kapatmaya yetmedi. İngiltere hükümetinin 2023 yılının sonunda güneş patlamalarına atıfla gündeme taşıdığı pil ve mum depolama çağrısı güneş patlamalarının 2024 yılında da sıklıkla konuşulacağına işaret ediyor.
Güneş yüzeyindeki elektrik yüklü gazlar, güçlü bir manyetik alan oluşturuyor. Güneşteki gazlar sürekli hareket ediyor ve buna da “Güneş aktivitesi” deniyor. Güneş’in yüzeyi zaman zaman çok daha aktif olabiliyor. Güneş aktivitesinin miktarı, Güneş döngüsündeki aşamalarla birlikte değişebiliyor. Gezegenimizin hayat kaynağı olan Güneş'in atmosferinde meydana gelen şiddetli patlamalara "Güneş Patlaması" veya “Güneş Püskürtüsü” deniyor.
Güneş patlamaları, Güneş lekelerinin yakınında manyetik alan hatlarının dolaşması, kesilmesi veya yeniden düzenlenmesinden kaynaklanan ani bir enerji deşarjı. Bu patlamalar, milyarlarca megaton güce sahip ve saatte 1 milyon km/saat hızla hareket ediyor. Yer tabanlı ve uzay tabanlı teleskoplar ile izlenebilen Güneş patlamaları sınıflara ayrılıyor. En güçlü olanlara X sınıfı, daha sonra gelenlere S ve M sınıfı deniyor. Güneş'in 11 yıllık aktivite döngüsünün bir parçası olan bu patlamalar sırasında Güneş'in manyetik aktivitesi artar ve azalır. Bu dalgalanma da patlamaların sıklığını ve şiddetini etkiler.
NASA, Güneş yüzeyinde yaşanan patlamaların; radyo frekansları, elektrik şebekeleri ve navigasyon sinyalleri için risk teşkil edecek güçlü enerji dalgaları oluşturduğunu söylüyor.
İlaveten Güneş patlamalarına bazen koronal kütle atımı (CME) eşlik ediyor. Kütle atımları, Güneş'ten gelen büyük radyasyon kabarcıkları ve parçacıklara deniyor. Güneş'ten gelen bu enerji ve parçacıklar, Dünya'nın manyetosferine ve atmosferine etki edebilir. Bu etkiler bazen kutup ışıkları olarak da gözlemlenebilir.
2024’te ne bekleniyor
2024 yılı ortalarında beklenen Güneş patlamaları ile birlikte 8 Nisan'da yaşanacak tam güneş tutulması da araştırmacılar açısından önemli. Özellikle tutulma zamanı artış görülen güneş aktivitesini gözlemlemek için bir fırsat. Bu dönemde aktivite artışı, daha fazla güneş lekesi oluşacağı ve güneş patlaması yaşanabileceği anlamına geliyor. Bu da Dünya çevresindeki uyduları ve güç sistemlerinin etkilenme ihtimalinin güçlü olması demek.
100 ila 150 yılda bir yaşanan ve dünyayı çok yakından ilgilendiren bu uzay olayı Kaliforniya Üniversitesi'nin MWare ile birlikte düzenlediği bir araştırmada Güneş'te yaşanacak süpersonik patlamaların Dünya üzerinde geniş bir manyetik dalga oluşturabileceği ve birçok elektronik bozulma ile birlikte insanlığa bir 'internet kıyameti' yaşatabileceği vurgulanıyor.
Uzmanlar, Güneş’in etkinliğiyle ilgili medyaya yansıyan felaket haberlerine de dikkat çekiyor. Bilimsel olarak Güneş patlamalarının günü ve saati, boyutu, Dünya'nın hangi bölgesini etkileyeceği öngörülemiyor. En iyi ihtimalle birkaç gün öncesi için tahminde bulunulabiliyor.
Tam da bu nedenle bilgilerin resmi kuruluşlardan, bu uzay teleskoplarının verilerini yayınladığı web sayfalarından takip edilmesi öneriliyor.
Kaynaklar :
NASA
sciencefriday.com
AA
