Genellikle kurum içi eğitimlerde ve çocuk psikolojiyle ilgili çalışmalarda adını duyduğumuz sanat terapisi; demans, Alzheimer ve kanser hastalıklarında da sıkça kullanılıyor. 17 Nisan Dünya Sanat Günü’ne özel olarak sanatın şifasına odaklanıyoruz ve bu hastalıklarla birlikte görülen kaygı, depresyon, yorgunluk gibi semptomları azaltan sanatı kutluyoruz.
Demans, Alzheimer ve kanser hastalarında uygulanıyor
Stres yönetmemizi sağlayan, bazen bir hobi olmaktan çıkarak iyileştirici gücünü hissettiğimiz sanat dalları, bazı hastalıklar üzerinde sanat terapisi olarak uygulanıyor. Yapılan birçok çalışma; resmin ve müziğin yer aldığı sanat terapilerinin, demans ve Alzheimer hastaları üzerindeki olumlu etkilerini gösteriyor. Bu çalışmalar olumlu duyguları tetiklerken depresyonu ve kaygıyı hafifletebiliyor, insanlarla kurulan iletişimi de aktif tutuyor. Sanat, hafıza kaybıyla birlikte gelen karmaşık duyguların yönetilmesine yardımcı oluyor.
Demans ve Alzheimer hastalarında görülen kaygı, hayal kırıklığı ve üzüntü duyguları; kanser hastalarında da sıklıkla izleniyor. Birleşik Krallık merkezli kanser araştırma kurumu Cancer Research UK, sanat terapisini bir duygusal destek olarak tanımlıyor. Kurumun araştırmalarına göre sanat terapileri; bazı kanser semptomlarının hafiflemesine yardımcı olabiliyor, kötü düşünceleri ve duyguların ifadesini kolaylaştırabiliyor.
Müzik, demans ve Alzheimer nedeniyle kaybedilen becerileri geri kazandırabiliyor
Kalp atış hızını ve kalp basıncını azaltan müzik, ağrılarla başa çıkma oranını yükseltiyor. Demans hastalarında azalan konsantrasyon, düşünme yetisi, algılama, ifade gücü, hafıza ve iletişim becerileri; müziğin sihirli gücüyle iyileşebiliyor, dengelenebiliyor veya durumun kötüleşmesi yavaşlayabiliyor. İzolasyonu azaltan bu faaliyetler sayesinde, sosyalleşme artıyor ve hastanın hareket etmesi sağlanıyor. Tüm bu faydaların ışığında, hastanın duygu durumunda da olumlu gelişmeler izlenebiliyor. Bu konuda detaylı araştırmalar yapan doktorlara göre demans ve Alzheimer hastaları birçok kelimeyi unutsa da şarkı sözlerini ve melodisini hatırlayabiliyor; bu hatırlama, beynin hastalıklardan etkilenmeyen kısmında gerçekleşiyor. Uzmanlar müzik ile bu hastalarda görülen saldırganlık, huzursuzluk, sanrı görme gibi durumların azalabildiğini belirtiyor.
Uzmanlar; evde, hastanede veya bakım evlerinde bulunan demans veya Alzheimer hastalarına, bireysel ve grup halinde şu aktiviteleri öneriyor:
- En sevilen ve aşina olunan müzikleri dinlemek, söylemek.
- Müziğin kesintisiz (reklamsız vb.) ve kafa karıştırıcı olmamasına dikkat etmek. Dış uyaran seslerden uzaklaşarak dinlemek.
- Müzik seçimini ruh haline göre yapmak. Örneğin hastayı rahatlatmak için yavaş, enerjini yükseltmek için hareketli müzik açmak.
- Eğer fiziksel durumu izin veriyorsa dans etmek, tempo tutmak, alkışlamak.
- Bir müzik grubunda veya koroda yer almak.
- Mümkünse bir enstrüman çalmak.
- Müzikal gibi canlı performanslar izlemek.
Resim, beynin farklı merkezlerini harekete geçiriyor
Zihni uyaran resim yapmak da müzik kadar faydalı bir terapi. Beynin farklı merkezlerini harekete geçiren resim, beyin sisini azaltabiliyor. Resim yaparak kendini başarılı hisseden hastanın özgüveni gelişiyor, dolayısıyla psikolojik durumunda olumlu etkiler görülebiliyor.
Resim yapan, resim derslerine veya sanat terapilerine katılan demans ve Alzheimer hastalarında el göz koordinasyonu ve kendini ifade becerisi gelişebiliyor, duyusal uyarım sağlanıyor, düşünme geri kazanılıyor; zihin ve beden rahatlayabiliyor, kaygı ve depresyon azalıyor, sosyalleşme isteği artıyor. Yapılan farklı araştırmalara göre sanat terapisi, meme kanseriyle savaşan insanlarda kaygıyı, ağrıları ve yorgunluğu önemli oranda azaltıyor.
Türkiye’de yapılan sanat terapisi çalışmaları ve projeler
Türkiye Alzheimer Derneği Marmara Şubesi, 2022 yılının son günlerinde önemli bir çalışmaya imza attı ve Alzheimer hastaları için sanat atölyeleri düzenlemeye başladı. Fransız Lape Hastanesi’nde başlayan projede, uzmanlar eşliğinde bilimsel temelli sanat terapileri uygulandı.
Yine 2022 yılında Türkiye’de hayata geçen ve Avustralya, Almanya, İngiltere, Hollanda, Norveç ile yürütülen bir proje başladı. Ülkemizde Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı'na bağlı dört huzurevinde gerçekleşen Yaşlı Bakımında Demans ve Depresyon için Müzik Müdahaleleri Projesi (MIDDEL); diğer ülkelerle birlikte toplam 100 huzurevindeki, en az 65 yaşında olan demans ve klinik depresyon hastasıyla düzenlendi.
2023 yılındaki 4 Şubat Dünya Kanser Günü’nde, Bursa’daki Medicana Hastanesi “Sanatın İyileştirici Gücü” adında bir sanat terapisi çalışmasına imza attı. Kanserle Savaş Derneği iş birliğiyle ile projede; kanser hastaları hep birlikte tuval üzerindeki Anka kuşunu boyama çalışması yaptı.
Kaynaklar :
https://www.pacificneuroscienceinstitute.org/
https://www.cancerresearchuk.org/
