Kayıt dışı ekonominin önüne geçmek amacıyla, kira sözleşmelerinin e-devlet üzerinden yapılmasına onay verildi. İşte yeni düzenlemenin ayrıntıları…
Kiracı ve ev sahibi arasındaki sorunlar süre dursun, hükümetin hayata geçirdiği eylem planı kapsamında artık kira sözleşmeleri e-devlet üzerinden dijital olarak yapılacak. Hazine ve Maliye Bakanlığı, Gelir İdaresi Başkanlığı ile Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü, yeni düzenleme kapsamında ilgili kurumlarla birlikte çalışarak hukuki ve idari altyapıyı hazırlayacak. Düzenlemenin 2024 yılı sonuna kadar tamamlanması bekleniyor.
Halihazırda hızlı artan ev kiralarının önüne geçmek isteyen hükümet, kira artış oranlarını yüzde 25 ile sınırlayan formülü hayata geçirmişti. Ancak bu artışa razı olmadığından alternatif yöntemler uygulayan bazı ev sahipleri, banka aracılığıyla yapılan ödemelerin yanı sıra resmi tutarın dışında kalan bedeli kayıt dışı olarak alabiliyor. Ev sahibi ve kiracı aralarında uzlaşma sağlayarak kira bedelini belirliyor, sözleşmeyi de bu şekilde kayda geçiriyordu. Sadece iki tarafın dahil olduğu bir sözleşme. Bu durum vergi kaybına neden olduğu gibi, yetki belgesiz çalışan emlakçılar sebebiyle kayıt dışı yani vergisiz bir ekonomik faaliyet doğuyor, hem kiralayan taraf mağdur hem de kayıt dışı ekonomi oluşuyordu.
Bu gelişme Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın 2023-2025 için planlanan ‘Kayıt Dışı Ekonomiyle Mücadele Eylem Planı’ kapsamında yer alıyor. Bakanlık 291 kurum ve kuruluşla iş birliği yaparak gelen 900 kadar öneriyi değerlendirdi. Birçok uygulamanın hayata geçmesi için kapsamlı bir uygulama planı belirledi. Kira sözleşmesi düzenlemesi de bunlardan biri oldu. Buna göre 2024 yılı sonuna kadar yapılacak düzenlemeyle kira sözleşmeleri e-devlet’e taşınıyor. Böylece sözleşmelerin takibi sağlanacak. Kira fiyatındaki artışlar, sözleşme feshi gibi konular devlet tarafından incelenebilecek.
Yeni uygulama ile eski düzen hükümsüz olacak. Kira artış oranlarıyla ilgili olmasa da günlük, haftalık kiralama, çift kontrat ya da hiç kontrat yapılmadan gerçekleştirilen kiralamaları bir sistem dahilinde düzenlemek ve kontrol etmek mümkün olacak. Bunun yanı sıra kontratı sehven yapan kiracının yaşadığı ikametgah, aile hekimi kaydı gibi tüm temel hizmet alımlarının talebi sırasında yaşanan sorunlar ortadan kalkacak. Kira kontratı sahibi olanlar bu işlemleri e-devlet üzerinden yapabiliyor. E-devlet ortamına taşınan kira akdi sayesinde hem sözleşmeler standart hale gelecek hem de kayıt dışı kazanç önlenecek. Şu da önemli bir nokta ki emlakçılığı belgesiz sürdüren kişiler de sektörün dışında kalacak. Öte yandan rayiç belirleme davalarında hakimler açısından işler daha kolay olacak. Hakimler, bilirkişiye ihtiyaç duymadan maliye bakanlığının dataları sayesinde istediği verilere erişebilecek. Hukuksal anlamda, rayiç davaları için kira bedelinin belirlenmesi konusunda bir yol haritasına sahip olunacak.
Gayrimenkulde yeni değerleme sistemi
Türkiye'de bir ilk niteliğinde olan düzenlemeyle tapuya entegre bir Gayrimenkul Bilgi Değerleme Sistemi de kuruluyor. Tapu ve Kadastro Bilgi Sistemi'ne entegre bir merkez sayesinde Türkiye’nin taşınmaz değer haritaları oluşturulacak. Taşınmazların toplu değerleme modeli ile değeri belirlenecek. Konuyla ilgili verilen bilgiye göre, İçişleri Bakanlığı, Hazine ve Maliye Bakanlığı, Tarım ve Orman Bakanlığı, Gelir İdaresi, BDDK, SPK ve belediyeler, Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü’nün koordinasyonu kapsamında düzenleme yapabilecek. 2025 yılına kadar sistem kurulacak.
Eylem planında yer alan diğer bazı konular ise şöyle:
- Sebze-meyve ticaretinde kayıt dışılığın önlenmesi amacıyla Hal Kayıt Sistemi'nin entegrasyonu sağlanacak. Başta gıda ürünleri için olmak üzere Ürün Takip Sistemi oluşturulacak.
- Tütün ve alkol ürünleriyle akaryakıtta kaçakçılığın önlenmesi için yeni adımlar atılacak.
- Esnek ve uzaktan çalışma başta olmak üzere yeni istihdam modelleriyle ilgili mevzuat yenilenecek. Bu modellerin kayıt dışı çalışmaya yol açması önlenecek.
- Kayıt dışı işçi çalıştıranlar, kamu ihalelerine giremeyecek. Devlet teşviklerinden yararlanamayacak.
- Nakit kullanımının azaltılması için kartlı ve dijital ödeme yöntemleri teşvik edilecek.
- İkinci el araç alım satımı, tapu takas veya kitle fonlaması gibi yüksek tutarlı işlemler için özel olarak belirlenecek limitlerdeki transferlerin FAST sistemi aracılığıyla gerçekleştirilmesi sağlanacak. Bu amaçla Güvenli Ödeme İşlemi Katman Servisi geliştirilerek kullanıma alınacak.
- Yeni gelişen teknolojilerle ortaya çıkan kripto ve e-pin gibi varlıklar takip edilerek bu varlıkların ekonomik, teknolojik ve hukuki altyapısı oluşturulacak.
- 2025 yılı sonuna kadar, kayıt dışılığın önlenmesi için hayata geçirilmesi planlanan 44 eylem tamamlanacak.
Konuyla ilgili açıklamalarında kayıt dışı ekonomiyle mücadelelerinin sürdüğünü söyleyen Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, eylem planını "Rekabet gücünü artırmak, vergi kaybının önüne geçerek sürdürülebilir büyümeyi sağlamak ve gelir dağılımını daha adaletli bir yapıya kavuşturmak için kayıt dışı ekonomiyle mücadelemize devam ediyoruz" sözleriyle açıklıyor.
