Pandeminin en çok etkilediği alanlardan biri de kuşkusuz sahne sanatları… Pek çok tiyatro da bu dönemde maalesef sahnelerini kapatmak durumunda kaldı. Ancak çözüm üretip seyirciyi sanatsız bırakmayanlar da yok değil. Tiyatronet.com ve tiyatrolar.tv’nin başlattığı banttan oyun yayınlama deneyimini canlı yayınlarla bir adım öteye taşıyan Moda Sahnesi ve tamamen bu yeni türe özel çekimler hazırlayan Kadıköy Boa Sahne bu alandaki ezberleri bozmayı başardı. İşte tiyatro topluluklarının pandemi döneminde yaptıkları...
Koronavirüs pandemisiyle evlerimize kapandığımız karantina günlerinde, hem ülkemizdeki hem de dünya üzerindeki topluluklar kapılarını biz sanatseverler için açmıştı. Online tiyatrolar, online müzikaller, online müzeler derken kültür sanat hasretimizi uzaktan da olsa gidermiştik. Daha sonrasında başlayan normalleşme süreciyle birlikte alınan önlemlerle yavaş yavaş izleyici koltuklarında yerleri almaya başlamıştık ki pandeminin ikinci dalgası patlak verdi. Bu durumda yeni yeni toparlanmaya başlayan tiyatro topluluklarını zor durumda bıraktı. Ancak yine de ayakta durmaya çalışan ve üretmeye çalışan topluluklar ve platformlar sayesinde sanatsız kalmadık. Biz de bu topluluklarla iletişime geçip süreç hakkında bilgiler aldık.
“Hayatımızda dijital tiyatro hep olacak”
Sinema ve dizileri evimize taşıyan dijital platformlar gibi tiyatroları da izleyicisine kavuşturan tiyatronet.com, tiyatoseverler için büyük bir boşluğu dolduracak. Tiyatronet.com’un kurucularından Menekşe Uçaroğlu’na tiyatroların dijitalleşmesini sorduğumuzda şöyle anlatıyor: “Pandemiyle birlikte yeni çalışma düzenine tiyatrolar da ayak uydurdu ve kendi çalışanlarına düzenli bir gelir sağlayabilmek ve aynı zamanda seyircileri ile olan bağlarını da sürdürmek için online tiyatro yayınlamaya başladılar. Her ne kadar pandemi ile beraber başlayan bir süreç olsa da dijital tiyatro seyirciye ulaşmayı kolaylaştırmak ve tiyatroya gidemeyen / bölgesinde tiyatro olmayan ya da Türkiye dışında yaşayanlara ulaşmak anlamında son derece gerekli bir platform olduğunu da ispatlamış oldu. Bu kapsamda pandemiden sonra da bu uygulamaya devam edeceğiz ve pandemi vesile olsa da pandemiden sonra da bahsettiğim sebeplerden dolayı hayatımızda dijital tiyatro hep olacak. Bu uygulamanın artarak devam etmesini öngörüyoruz.”
“Tek dileğimiz seyircilerle tekrar yüz yüze buluşmak”
Sektörün önde gelen tiyatro topluluklarından biri olan Moda Sahnesi, “sahneden naklen” adını verdiği projeyi başlattı. Tiyatro oyunlarını kayda alıp bir film gibi seyircilere sunmak yerine pandemi koşullarında tiyatro oyununa bilet alıp saatinde canlı olarak izlenebilen bir format haline getirmeyi başardı. Böylelikle tiyatronun doğasında olan oyunun o anda gerçekleşmesi durumu da korunmuş oluyor. Ancak tabii ki dijital dünyanın nimetlerinden de yararlanılabiliyor, yani satın aldığınız oyunu saatinde de izlemek zorunda değilsiniz. O gün gece yarısına kadar izleyebiliyorsunuz.
Moda Sahnesi’nin kurucularından Kemal Aydoğan’a bu projenin hazırlık sürecinin nasıl geçtiğini ne gibi zorluklar yaşadıklarını sorduk. Uzmanlar ve sağlıkçıların özellikle kış aylarında salgının boyutuyla alakalı yaptıkları uyarıyı dikkate aldıklarını ve bu konuda neler yapabileceklerini düşünerek başladıklarını söyledi. Salonlara getirmenin mümkün olmadığını anladıktan sonra canlı yayın altyapısı için çalışmalara başlamış Moda Sahnesi. Burada kablolama ve yazılım işleri gibi teknik detaylar yaz aylarından itibaren çalışılmaya başlanmış. Ekim ortasında biten süreç aralık ayında salonların tekrar kapanmasıyla birlikte hemen devreye sokulmuş. Aydoğan, bu süreçteki en büyük zorluğun maddiyat olduğunun altını çizdi. Hem teknik altyapıyı kurarken hem de çekim ekipmanları için ciddi rakamlara ihtiyaç duyulduğunu ve en büyük sıkıntılarının bu olduğunu belirtti. Ancak bütün zorluklara rağmen canlı yayınlar bir bir gerçekleşmeye başladı. Moda Sahnesi’nin aldığı geri dönüşler ve sonraki süreçle ilgili Kemal Aydoğan şunları söylüyor:
“İlk yayınımızı bin 500’ün üzerinde seyirci izledi. Aksamadan izleyebildiler. Herkesin evlere hapsolduğu böyle bir dönemde evde tiyatro seyretmenin iyi geldiğini söylediler. Bahar aylarına kadar bu yöntemle oyunları seyircilere ulaştırmaya devam edeceğiz. Bir an önce sağlığımıza kavuşup tiyatro salonlarında seyirci ve biz tekrar yüz yüze birlikte olmak tek dileğimiz tabii ki.”
“Tiyatrolar.tv projesi pandemiden çok daha önce planlandı”
Pandemi sürecinde tiyatroya mesafemizi kısaltan bir diğer platform da tiyatrolar.tv oldu. Daha pandeminin ciddiyetinin bile farkına varmamışken karşımıza çıkan tiyatrolar.tv platformunun ortaya çıkışının aslında pandemiyle alakası yokmuş. Platformun yetkili isimlerinden Murat Temel, projenin fikir temellerinin 2016’da atıldığını ve ilk oyun çekimlerinin 2017 yılında başladığını söylüyor. Aynı uzun metraj bir filmdeki süreç gibi çekilen her bir oyunun ses ve renk miksajlarını tamamlayarak tam 30 tiyatro oyunu kayıt altına alınmış. Aslında plan 2020’nin haziran ayında yani tiyatro sezonunun sonunda platformu yayına almakken pandemi sebebiyle süreç hızlandırılmış ve 2019’un nisan ayında yayına başlanmış. Yani tam da karantinaların başladığı dönemde! Platform içerisinde yer alan oyunlar ve gelecek oyunlarla ilgili Temel şunları kaydediyor:
“Biz ilk başladığımızda birçok ekip çekimser kaldı ve yer almak istemedi. Ancak içinde bulunduğumuz süreçte daha da mecbur kalındığı için çoğunun düşüncesi değişmek durumunda kaldı. Aralık bitmeden yeni bir oyun yayına girecek ve ocak ayı itibariyle de üç oyun daha gelmesi için çalışmalarımıza devam ediyoruz.”
Murat Temel, izleyicilerden de genel olarak sunulan hizmetin tiyatronun yerini tutmadığı geri dönüşünü aldığını söylüyor. Ancak platformun ortaya çıkış amacı aslında bir alternatif yaratmak. Bu yüzden tiyatrolar.tv kesintisiz ve yüksek standartlarda bir görüntü kalitesiyle yayın yapmak için var gücüyle çalışıyor. Çünkü donmadan, takılmadan ve yüksek çözünürlükte işler izlemek yurtdışındaki örneklerle birlikte artık seyirciler için normal hale gelmeye başladı. Temel, “En fazla önem verdiğimiz konulardan biri platformun altyapısıydı” diyerek teknik bölüme verdikleri önemin de altını çiziyor.
“Daha yapacak çok şey, söyleyecek çok sözümüz var bizim”
Yazın normalleşme sürecinde perde açma umuduyla hazırlığına giriştiği Boa Kısalar projesini dijitale taşıyan Kadıköy Boa Sahne ise farklı bir yöntem izlemeyi tercih etti. Sahneye uygun hazırlanan oyunu kamera faktörüne göre revize edip farklı bir tür yakaladıklarını söyleyen Kadıköy Boa Sahne Sanat Yönetmeni Aytekin Atabey süreci şöyle anlatıyor: “Bu süreç anların ve duyguların hızlı değişimine yönelik hareket ediyor. Biz de Kadıköy Boa Sahne olarak bu süreçte duygularımızın getirdiği üretimle yeni bir şeyler söyleyerek var oluyoruz. Boa Kısalar’ı sahnede sergileyemeyince dijital alanda en kaliteli şekilde nasıl yer alabiliriz diyerek tam da şimdiki zamanı paylaşmak ve anlatmak için yepyeni kısa oyunlarla seyircimizle buluşuyoruz. Tasarım ekibiyle birlikte birçok yazar, yönetmen ve oyuncunun gönüllü olarak bir araya geldiği kısa oyunlar projemiz prömiyer yapmaya hazırlanıyor. Bu süreçte hem sahnenin kapanma riskine bir çözüm üretirken hem de ‘Daha yapacak çok şey, söyleyecek çok sözümüz var bizim’ diyoruz.”
Türkiye’de bir ilk: Online prömiyer
Tatbikat sahnesinin yeni sezon oyunu Fahrenheit451, pandemi koşullarında sahneye konulan oyunlardan biri. Her ne kadar tiyatrolar bütün önlemleri alıp sosyal mesafeye dikkat edilerek oturma düzeni oluştursa da pandemi yüzünden tiyatroya gidemeyen bir kitle var. İşte tam da bu noktada erişim sıkıntısına yenilikçi bir çözüm getirdi Tatbikat Sahnesi. Fahrenheit 451 oyununun prömiyerini canlı yayına taşıyarak bu heyecana ortak olan seyircilerin sayısını artırdı. Yalnızca oyun anında da değil, oyun öncesi kulisten ve fuaye alanından da canlı yayınların yapılmasıyla evinde koltukları başındaki online seyircilere de tiyatro atmosferi yaşatıldı. Daha sonra kısıtlamaların artmasıyla birlikte hem fiziksel hem de online olan gösterimleri yalnızca online gösterime çeviren Tatbikat Sahnesi, Fahrenheit 451 oyununa ek olarak Bir Delinin Hatıra Defteri oyununu da online platformda izleyicilerle buluşturuyor.
Diğer tiyatro toplulukları da harekete geçti
Tiyatro sektöründeki hareket yalnızca bunlardan ibaret değil elbette. Bazı tiyatro toplulukları online eğitimlere ağırlık verirken bazı tiyatrolar da online sürecin hazırlıklarını sürdürüyor. Örneğin Dasdas gerçekleştireceği online serilerin ilkine Westend / Batının Sonu oyunuyla başlıyor. Dasdas Online platformu üzerinden izlenebilecek oyunlar 21:15’te başlayacak. Oyun Atölyesi ise pandeminin etkilerini biraz olsun hafifletebilmek adına farklı tasarımcılarla bir araya gelerek hazırladığı özel koleksiyonunu e-dükkan üzerinden satışa çıkardı. Kral Lear, Pencere, Kundakçı, Hansel ve Gretel’in Öteki Hikayesi oyun afişleri oyuncular tarafından imzalanıyor ve e-dükkan üzerinden satışa çıkarılıyor. Bunun yanı sıra, kartpostal seti, oyun atölyesi pulu, 7 Şekspir Müzikali DVD’si ve özel tasarı Kral Lear kitabı da satış listesinde olan diğer ürünler.
Çalışmalarını ve projelerini online dünyaya taşıyan topluluklardan biri de Tatavla Sahne. Zoom üzerinden gerçekleştirdiği dijital okuma tiyatrosu etkinlikleriyle sanatseverleri sanattan mahrum bırakmıyor. Aynı şekilde dijitale uyum sağlayan bir diğer tiyatro topluluğu da Galata Perform. Gelecek temalı Yeni Metin Festivali 9 programını online etkinliklerle gerçekleştirdi. Oyun okumaları, söyleşiler ve atölyelerin hepsini dijitale taşıyan tiyatro, bu dönemde de üretmeye ve izleyiciyle buluşmaya devam ediyor.
