NASA, Artemis programıyla Ay’a yeniden insanlı uçuşa hazırlanırken Ay yüzeyinde 17 santigrat dereceye varan ısıya sahip çukurlar bulundu. Bu çukurlar insanların Ay’daki evleri olabilir mi? Bu sorunun cevabı aranıyor.
İnsanlık gökyüzünü merak ettiği ilk zamanlardan bu yana oralarda bir hayat olup olmadığına dair düşünüyor; uzaya ulaşmak için çalışıp duruyor. Doğal olarak ilk hedef en yakınımızdaki Ay oluyor. ABD ve Rusya arasında uzay çalışmalarının bir yarış halinde sürdüğü 1960’lı yılların sonunda ilk insanlı Ay yolculuğu Apollo Projesi kapsamında 16 Temmuz 1969'da gerçekleşiyor. Apollo 11 isimli araçla, Neil Armstrong, Buzz Aldrin ve Michael Collins, 20 Temmuz 1969 tarihinde ayın yörüngesine giriyor. Ayın Sessizlik Denizi (Sea of Tranquillity) bölgesine inen uzay aracı, 21 saat 36 dakika Ay üzerinde kalıyor.
ABD’nin uzay alanındaki başarısı olarak tarihe geçen bu yolculuk tekrarlanacak. ABD, Ay’a yeniden insanlı yolculuk yapmak üzere hazırlanıyor. ABD Havacılık ve Uzay Ajansı (NASA), "Artemis" adlı program çerçevesinde 2025'te yapılması planlanan seferle Ay'a bir kadın ve bir erkek astronot gönderecek. NASA, Artemis adını verdiği yeni uzay göreviyle birlikte 2025 veya 2026’da Ay’a başka insanları götürmek, burada kalıcı bir üs kurmak istiyor. Ancak bunun için insanların Ay’a adapte olmasını sağlayacak, korunaklı ortamlara ihtiyaç var. Ay yüzeyindeki sıcaklıkta yaşanan hızlı değişiklikler, kozmik ışınlar, radyasyon ve meteoritler, insan hayatını riske atacak hususlar.
Bilim insanları, Ay’daki mağara ve çukurların bu faktörlere karşı korunaklı bir alan sağlayıp sağlamayacağını belirlemek istiyor.
California Üniversitesi'nden (UCLA) araştırmacılar, ayın yüzeyindeki çukurlarda sıcaklıkların büyük ölçüde 17 derecede kaldığını, pek değişmediğini ortaya koydu. Gündüzleri 127 dereceye, geceleri ise -173 dereceye kadar ulaşabilen Ay yüzeyi için, çukurlardaki koşulların oldukça iyi olduğu söyleniyor.
Önceleri sayıları daha azdı
Çapları 5 ile 900 metre arasında değişen bu delikler ABD’den önce ilk kez Japonya’nın Kaguya uzay aracı tarafından görüntülenmişti ki Kaguya sadece üç çukur keşfetmişti. Daha sonra NASA’nın Ay’daki uzay aracı Lunar Reconnaissance Orbiter (LRO)’nin kamerasının ilettiği binlerce fotoğraf, bilgisayarda taranınca Ay’da var olduğu belirlenen çukurların sayısı arttı.
LRO’nun ilettiği görüntülerde bu çukurların oluşumu hakkında pek bir ipucu yok. Ancak, bilim insanlarının teorisine göre Ay’daki bu çukurların her biri, düşen göktaşının sebep olduğu titreşimler sonucunda altı boşalmış yüzeyin çökmesiyle oluşuyor.
Deliklerin yapısının yörüngeden çok iyi anlaşılamayacağı, çukurların her açıdan yakından çekilmiş görüntülerine ihtiyaç duyulduğu da belirtiliyor. Yörüngeden alınan görüntülere bakıldığında katmanları görülen çukurların, yüzeyden yapılacak incelemelerle yaşları belirlenebilir. LRO kamerası ile Ay’ın en az yüzde 40’nın aydınlandığı yerlerin görüntülerine ulaşılabildi. Daha fazla delik olması mümkün. Sonuçta, Ay’ın kutuplara yakın yerlerinin ancak yüzde 25’i aydınlıkta. Bu alanlar için daha geniş bir analiz gerekiyor.
Çukurlar geçici evler olabilir
LRO’nun 2009’daki çukur tespiti sonrasında, bu çukurlardaki koşulların astronotların barınması için uygun olup olmadığı merak ediliyordu. Uzay aracından gelen verileri inceleyen bilim insanları, Ay’da her zaman yaklaşık 17 santigrat derece civarında ısının hakim olduğu rahat bir ortama sahip gölgelik çukurlar bulunduğunu duyurdu. Ay'da bir gün yaklaşık 15 Dünya gününe denk geliyor. Bu nedenle sadece bir Ay günü içinde sıcaklık dalgalanmaları çok fazla oluyor.
Hakemli bilimsel dergilerden Geophysical Research Letters’ta yayımlanan bu bulgular, söz konusu bölgelerdeki sıcaklığın Ay yüzeyindeki sıcaklıktan epey farklı göründüğünü ortaya koyuyor. Araştırma ekibi, LRO’dan gelen veriler doğrultusunda Ay’daki Mare Tranquillitatis adı verilen bölgede 100 metre derinliğindeki bir mağarayı bilgisayar ortamında simüle etti. Simülasyonlar, bu çukurdaki sıcaklığın bir Ay günü içinde çok az değiştiğini gösterdi.
Bilim insanları, tespit edilen 200'den fazla çukurun yaklaşık 16'sının muhtemelen çökmüş lav tünelleri olduğunu söylüyor. Bu da en azından bir kısmının korunaklı bir mağaraya açılan kapı olduğu anlamına da gelebilir. Öte yandan bilim insanları, bu çukurların barınak sağlamanın yanı sıra, potansiyel olarak Ay'daki diğer yer altı kaynaklarına da ev sahipliği yapabileceğini öne sürüyor. NASA, Ay'ın yeraltı kaynaklarını araştırmak için de çeşitli robotik çalışmalar yapıyor.
NASA, yıllar sonra yeniden insanlı Ay görevlerine başlayacak. Yazı yayına hazırlanırken insansız test uçuşu yapacak olan Orion kapsülünün fırlatması geçtiğimiz haftalarda birkaç kez tarih değişikliği yapılmasına karşın gerçekleşmemişti. “Artemis 1” görevindeki sorunlar yüzünden fırlatma tarihi konusunda NASA'dan kesin bir tarih gelemiyor.
Test uçuşlarının ardından, "Artemis" adlı program kapsamında Ay'a ilk defa insan götürecek Artemis-3 misyonu 2025'te yapılacak. Astronotlar bir hafta Ay'da kalacak. NASA tarafından yapılan açıklamada, astronotların Ay’ın Güney Kutbu'na ineceği belirtiliyor. 1969-1972 yılları arasında Ay'ın ekvator bölgesine yapılan Apollo inişlerinin gerçekleştirildiği alanların plan dâhilinde olmadığı da ekleniyor.
KAYNAKLAR
TRT Haber
Independent Türkçe
SciTechDaily
IFL Science
aydinlik.com.tr
astronomidiyari.com
