Meta, yapay zekayı standardı olmayan bir dil için eğitmeyi başardı. Facebook CEO’su Mark Zuckerberg’in kendi hesabından paylaştığı videoya göre yabancı dil öğrenimi ve çeviri konusunda ciddi bir gelişme geliyor.
Bilim kurgu filmlerinin ya da dizilerinin öngörüleri birer birer gerçekleşiyor. Yapay zeka sayesinde belki de yakın gelecekte dil öğrenmeye gerek kalmayacak. Yapay zeka tabanlı sistemin duyulara hitap eden giyilebilir teknolojiye adapte olmasıyla hayatın birçok alanında fark yaratacağına şüphe yok.
Bize bu hayalleri ve cümleleri kurduran Facebook CEO’su Mark Zuckerberg. Zuckerberg kendi Facebook hesabından birkaç gün önce öyle bir paylaşım yaptı ki deyim yerindeyse dünyada küçük çaplı bir sarsıntı yarattı! Zuckerberg, görüntülü görüşme sırasında çeviri yapabilen, yapay zeka tabanlı “akıllı çeviri sistemi” sayesinde yazılı sistemi olmayan, geleneksel yolla nesilden nesle aktarılan bir dilde araştırma biriminden çalışma arkadaşıyla akıcı bir biçimde sohbet edebildi.
Böylelikle Meta şirketi, yapay zekanın yazılı olmayan ancak günümüzde konuşulan diller için çalışan ilk konuşma çevirmenini geliştirdiğini duyurdu. Bahsi geçen o dil ise Hokkien. Bilinen diller arasında olmasa da Hokkien; Çin, Tayvan, Malezya, Singapur ve Filipinler'de 45 milyondan fazla insan tarafından kullanılan ancak standart yazılı sistemi olmayan sözlü bir dil. Meta’nın yapay zeka tabanlı akıllı çeviri sistemi, şu an sadece Hokkien ve İngilizce arasında çeviri yapıyor. Ancak biliyoruz ki bu devrim niteliğinde bir yeniliğin ilk adımı sadece.
Yapay zeka tabanlı “akıllı çeviri sistemi” ile en çok kullanılan İngilizce, Almanca ya da Fransızca gibi dillerle birlikte binlerce dil için potansiyel söz konusu. Sözün özü, Meta, standart yazılı sistemi olmayan dili yapay zekaya öğreterek yeni bir devrin kapılarını açan ilk şirket oldu.
Tüm bu çalışma insan bir çevirmenden yardım alınmadan mı yapıldı? Elbette “hayır”. Bu konudaki süreci kabaca şöyle açıklıyorlar. Hokkien gibi yazılı sistemi olmayan dillerde yazara bağlı olarak metinler değişiklik gösterebiliyor. Bu nedenle Hokkien'i İngilizceye çevirebilen tercüman sayısı çok az. Bu sorunu çözmek için Meta, yapay zekasını eğitirken İngilizce ve Hokkien arasındaki çevirilerde aracı olarak Mandarin dili kullanıldı.
Meta araştırmacısı Juan Pino ekibin İngilizce veya Hokkien dilindeki konuşmayı Mandarin dilinde bir metne çevirdikten sonra bu metni Hokkien veya İngilizceye çevirdiğini açıkladı. Ardından, yapay zeka modelini eğitmek için kullanılan verilerle eşleştirilmiş cümleler oluşturuldu. Meta ekibi, ayrıca çevirileri kontrol etmek için Hokkien tercümanlarıyla da çalışmış.
Yakın gelecekte olabilecekler
Online çeviri sistemleri aracılığıyla halihazırda dünya genelinde var olan haberler, makaleler otomatik çeviriyle okunabiliyor. Bu bile yabancı dil öğrenimine olan mecburiyetin ikinci plana atılmasına sebebiyet vermişti. Sonuçta bir metin nasılsa Google aracılığıyla çevrilebiliyordu. Yani ihtiyaç pratik bir şekilde gideriliyordu. Buraya kadar her şey yolunda gibi gözükse de “anlıyorum ama konuşamıyorum” sorunsalı ise devam ediyordu. Dolayısıyla metinsel olarak bu sorun çözülürken karşılıklı konuşmalarda problem ortada öylece duruyordu. Zuckerberg’in duyurduğu teknoloji tam da bu nedenle önemli.
Bu teknoloji sayesinde, sosyal medya uygulamalarında paylaşımlar, konuşmalar vakit kaybetmeden çevrilebilir. WhatsApp gibi konuşma uygulamalarında da anlık çevirinin dünyadaki hayatı çok daha kolaylaştıracağına şüphe yok. Metaverse gibi sanal gerçeklikle bağlantılı alanlarda da iletişim daha pratik ve daha global olabilir. Özellikle Metaverse gibi farklı milletlerden insanların bir araya geldiği bir ortamda, dil engeliyle karşılaşılacağı barizdi. Meta’nın geliştirdiği yapay zeka destekli çeviri, Metaverse’in dil sorunu için de çözüm sunuyor.
Yapay zeka çevirmenliği bitirir mi
Çevirmenlik kadim denebilecek meslekler arasında yer alıyor. Tarihi kayıtlar ışığında yazının dahi icat edilmediği dönemlerde, ticaret kervanlarında çeviri yapıldığı biliniyor. Son 20 yılda teknoloji alanında atılan adımlar ise çevirmenliğin geleceği konusunda endişelere yol açıyor.
Bu konuda farklı görüşler olsa da çevirmenlerin dile getirdiği en önemli soru şu: “Dil canlı bir organizma olduğundan sürekli olarak gelişir. Yapay zeka, dildeki yeni gelişmelere hızla ayak uyduracak bir kapasiteye sahip olacak mı?”
Dolaylı anlatıma sahip diller
Buna ilaveten insanlar tarafından yapılan doğal çevirilerde, kaynak dilin hedef kitleye uygun bir şekilde aktarılması söz konusu. Bu aktarım sırasında, hedef kitlenin çeviriyi en iyi şekilde anlamasını sağlayacak doğru kelimeler seçiliyor. Çeviri gerektiği kadar yerelleştiriliyor. Özellikle Türkçe gibi anlamak için kelime bilmekten çok daha ötesine ihtiyaç duyulan dolaylı anlatıma sahip dillerde, yapay zekânın istenen performansı göstermesi kolay olmayabilir. Dildeki gizemli yapılar ya da duygular ancak insanlar tarafından algılanabilir. Yapay zekanın yapacağı çevirilerde duygusal derinliğin hissedilmesi nasıl sağlanacak?
Sonuçta bir dilde ima, mecaz, yerel ağza ait söylemler söz konusu. Sözlü çeviride yapay zekanın kullanılmasındaki artış, ses tanıma teknolojilerinde yaşanan gelişmelerle birlikte gözlemlenebilir. Ancak yine de sözlü çevirilerde dilin daha kuralsız ve dinamik olması nedeniyle aktarımı muhtemelen birçok engelle karşılaşacak ve çok daha zor olacak.
Meta ekibi bunun çözümü için çevirileri kontrol etmek amacıyla Hokkien tercümanlarıyla çalıştığının altını çizmişti. Dolayısıyla üstteki sorunları çözmek için sadece yapay zekanın dâhil edildiği çevirilere en azından bir süre insan çevirmen desteği alınmaya devam edilebilir.
Dolayısıyla yapay zekânın gelişimi çevirmenlere rağmen değil, çevirmenlerle birlikte sağlanabilir. Çeviri mesleğinde yapay zekânın yaygınlaşabilmesi için yapay zekâ mühendislerinin, dil bilimcilerin ve çevirmenlerin birlikte çalıştığı ekiplere ihtiyaç olduğu ortada.
Meta CEO’su Mark Zuckerberg’in çığır açan paylaşımından sonra yeni bir dönemin içine doğru ışık hızıyla çekileceğiz. Şimdi gözler Meta’nın açtığı yolda yürüyecek başka şirketlerin olup olmayacağında.
KAYNAKLAR
Meta
NTV
