Akıllı telefonların yaygınlaşması internet kullanımımızı, iletişim biçimlerimizi ve hatta gündelik hayat pratiklerimizi kökten değiştirdi. Bu değişim de yeni çalışma alanlarını doğurdu. UX adı verilen kullanıcı deneyimi tasarımı bu alanlardan biri.
2000’lerin sonunda piyasaya çıkan iPhone’un popülaritesi ve devamında hızla piyasaya giren rakipleri, her sene yükselen teknolojilerin eski modellere kıyasla daha düşük fiyatlara tüketiciye ulaşması sonucu akıllı telefonlar ve bize sundukları birçok alanda büyük değişiklik yarattı. Örneğin telefon hattınızın size sağladığı internet ve bankanızın mobil uygulamaları sayesinde artık istediğimiz yerde birkaç kolay komutla para havalesi yapabiliyoruz. Veya telefonumuz bulunduğumuz yeri algılayarak başka bilgi vermeye gerek kalmadan taksi hizmetini ayağımıza getirebiliyor.
Bu büyük değişim kaçınılmaz olarak yeni araştırma ve çalışma alanlarının doğmasına, var olanların ise evrilmesine sebep oldu. Günümüzün özellikle Avrupa ve Amerika’da gözde mesleklerinden UX (User Experience) yani “kullanıcı deneyimi tasarımı” da bu alanlardan biri. Kullanıcı deneyimini fiziksel veya dijital bir platformda müşterinin ürünle olan etkileşimi olarak düşünebiliriz.
İdeal bir kullanıcı deneyimi için kişinin üründen elde etmek istediği amaca kolayca ve keyifle ulaşması gerekir. İyi bir UX tasarımı bu anlamda kullanıcının üründen aldığı tatmin duygusunu artırmaya yönelik çalışır. Kullanıcı deneyimi prensipleri birçok iş kolunda farklı ürünlerin tasarımı için geçerli olabilir.
Günümüzde UX tasarımcılarının en aktif çalıştığı alanların başında akıllı telefon uygulamaları ve web siteleri geliyor. Örneğin, bir akıllı telefon uygulaması tasarımı için UX sürecini basitçe özetleyelim:
1. Empati
Uygulamanın kullanıcısı olacak kitle belirlenir ve bu grupla ilgili araştırma yapılır. Kullanıcının davranışları, ihtiyaçları, tüketim biçimleri öğrenilir. Bu aşamada kullanıcılarla görüşmeler yapılır, davranışları gözlemlenir ve ideal olarak söz konusu ürünün benzerlerini nasıl kullandıkları izlenmeye çalışılır.
2. Tanımlama
Tasarlanan ürünün hangi ihtiyacı karşıladığı, hangi sorunu çözdüğü mümkün olan en spesifik şekilde tanımlanmaya çalışılır. Bu aşamada tanımlanan problem ve sunulan çözüm ne kadar net olursa ürünün başarı şansı o kadar yüksek olur. Doğru strateji, problemi çok genel tutmak ve her ihtiyaca cevap vermeye çalışmaktansa olabildiğince küçük ve sınırları net olarak tanımlanmış spesifik bir sorunu çözmeye çalışmaktır.
3. Beyin fırtınası
Bu aşamada genel tasarımın çeşitli aşamalarında çalışan kişiler bir araya gelir ve ön araştırmalar sonucu edindikleri veriler üzerine fikir üretmeye başlarlar. Genellikle izlenen yöntem, sınırlı bir sürede olabildiğince çok ve değişik fikir üretmeye çalışmaktır. Örneğin bir beyin fırtınası seansı sırasında yalnızca beş dakika içinde 10 tane fikir üretmeniz istenebilir. Buradaki amaç hem kısa sürede çok iş yapmak, hem de kişilerin çok detaylı düşünmeden akıllarına konuyla ilgili ilk gelen şeyleri tespit edebilmektir.
4. Prototip
Beyin fırtınasının ardından beğenilen fikirler üzerinden prototipler oluşturulmaya başlanır. İlerleyen teknolojinin aksine UX alanında bu aşamada kalem kâğıt kullanarak çizim yapılması daha işlevseldir. Bu sayede özel bir program bilmeye ihtiyaç duymadan herkes aklındakileri görselleştirebilir. Bir ürünün başlangıç aşamasında ileri seviyede teknikler kullanarak yapılan çizimler ve oluşturulan prototipler zaman kaybı ve gereksiz kaynak kullanımı anlamına gelebilir. Önemli olan bu aşamada fazla vakit harcamadan ürüne dair ilk fikirlerin test edilebileceği örnekler yaratmaktır.
5. Test
Bu aşamada adından da anlaşılabileceği üzere ürüne dair ilk fikirler potansiyel kullanıcılarla test edilir. Bu denemeler yoluyla kullanıcıdan gelen geri bildirimler ürünü iyileştirmek ve son halini vermek için kullanılır. Nihai tasarım oluşturulmadan önce 4. ve 5. basamaklar birkaç kez tekrarlanabilir.
Üstteki beş aşamalı yöntem size UX sürecinin nasıl işlediğine dair kabaca bir fikir verebilir. UX çok bileşenli, birçok verinin kullanıldığı, multidisipliner bir alandır. UX tasarımı başlığı altında görsel tasarım, etnografik, niteliksel ve niceliksel araştırma, bilgi mimarisi (information architecture), kullanıcı ara yüz tasarımı (UI), UX yazarlığı gibi birçok alt çalışma alanı bir araya gelir.
Kullanıcı deneyiminin olabilecek en iyi seviyeye ulaşmasını amaçlayan bu alan geçerliliğini kolay yitirmeyecek, zaman içinde gelişen ve değişen dünya şartlarına göre evrilerek popülerliğini koruyacağa benziyor. Yeni bir meslek edinmek istiyorsanız UX sizin için iyi bir alternatif olabilir.
