Sesli kitaplar, hikaye anlatıcılığına yeni bir boyut kazandırıyor. Basılı ya da elektronik kitaplardan farklı olarak, otomobil kullanırken ya da spor yaparken, bir yandan da bambaşka bir dünyanın kapısını aralama fırsatı tanıyor.
Özellikle Avrupa ve Amerika’da giderek yaygınlaşan sesli kitaplar yani audiobook’lar, kitap okuma alışkanlığını ciddi anlamda değiştiriyor. Sesli kitaplar, basılı kitapları takip eden elektronik kitaplardan sonra, kitap dünyasının geleceği olarak tanımlanıyor. O zaman biz de bu dünyaya biraz daha yakından bakalım.
Şu anda en bilinen sesli kitap mecralarından biri olan Audible, aynı zamanda dünyada bu işi ilk başlatan marka. Şirketin kurucusu ve aslında bir yazar olan Don Katz, yaklaşık 20 yıl önce bir yandan koşu yapıp bir yandan walkman’inden 1917 Ekim Devrimi ile ilgili bir kitap kaseti dinlerken, aklına kendi devrimini yapmak geliyor. 1995’te Audible’i kuruyor, 1997’de ise bilgisayar mühendisi bir arkadaşı ile dünyanın ilk taşınabilir dijital ses oynatıcısını geliştiriyorlar. Hatta bu dönemde kendisiyle görüşen ve danışmanlık alan Steve Jobs, dört yıl sonra ilk iPod’u piyasaya sürüyor. Katz şirketini 2008’de Amazon’a satıyor ama halen Audible’in yöneticilerinden. İşte kitap okuma eylemini, kitap dinlemek olarak değiştiren hikaye böyle başlıyor.
Binlerce kitap aynı anda yanınızda
Birçok kitapsever sesli kitapların aynı deneyim olmamasından yakınıyor. Haklılar da... Zira sesli kitap dinlemek yeni ve bizlere farklı imkanlar sağlayan bir biçim. Dolayısıyla iki deneyimi birbirine rakip görmek çok da mantıklı değil. Kitap kokusunu, sayfa çevirmeyi, kitabı elinde tutmayı sevenler buna yine devam edebilirken, sesli kitaplardan da farklı ortamlarda faydalanabilirler. Örneğin işe gitmek için sabah ve akşam otomobil kullanıyorsanız ve yolda geçen vaktinizi verimli geçirmek istiyorsanız, sesli kitap dinlemek çok iyi bir seçenek olabilir. Veya her gün düzenli yürüyüş yapmak istiyorsunuz ama yürürken canınız sıkılıyor. Bir yandan kitap dinlemeye ne dersiniz?
Türkçe kaynaklar her ne kadar kısıtlı olsa da giderek artıyor. İngilizce kaynağa erişmek ise çok kolay. Üstelik dilerseniz birçok sesli kitabı ücretsiz olarak indirebiliyor, bilgisayar, tablet veya akıllı telefonunuzdan dinleyebiliyorsunuz.
Aynı elektronik kitaplar gibi sesli kitapların fiziksel olarak sağladığı bir avantaj da basılı kitaplar gibi yer kaplamamaları, binlercesinin telefonunuzda sürekli yanınızda olabilmesi.
Teatral performans ilgiyi canlı tutuyor
Sesli kitaplar sadece okuma deneyimini değil, yazma deneyimini de değiştiriyor. Örneğin Audible, direkt sesli kitap olarak piyasaya sürülecek kitaplar üretiyor. Bu kitaplar dinleme odaklı üretildiği için cümlelerin komplike ve uzun olmamasına özen gösteriliyor. Zira dinleyici uzun cümlelerde kayboluyor ve daha kolay sıkılıyor.
New York’ta bu sektörde çalışan ses mühendisi Aybar Aydın, alanında çok yetenekli seslendirme sanatçıları, aktörler ve aktrislerin kayıt sırasında ciddi bir teatral performans sergilediklerini ve dinleyicinin ilgisini bu sayede sürekli canlı tutabildiklerini ifade ediyor. Bu anlayış elbette edebiyat dünyasında tartışmalar yaratabilir. Yurt dışında takip edilen trende göre, sesli kitaplar kitap okumaya benzer bir deneyimden çok, sinema veya müzik gibi eğlence sektörüne dahil olacak içerik üretiyor. Dolayısıyla sesli kitaplar, basılı versiyonlarına bir alternatif olmak yerine, yeni bir hikaye anlatıcılığı şekli olarak düşünülebilir.
Kürk Mantolu Madonna’yı Mert Fırat’tan dinleyin
Türkiye’de sesli kitaplar dendiğinde akla gelen en önemli marka Seslenen Kitap. www.seslenenkitap.com sayfasından da görülebileceği üzere oldukça kapsamlı bir içerik sunuyorlar. Yiğit Özşener’in sesinden Küçük Kara Balık, Mert Fırat’tan Kürk Mantolu Madonna veya Gülse Birsel’den Haldun Taner Hikayeleri dinlemek isterseniz sayfalarını hemen ziyaret edin. Seslenen Kitap’ın kurucu ortaklarından Berk İmamoğlu, konuyla ilgili sorularımızı yanıtladı:
Türkiye’de sesli kitaplar ilgi görüyor mu?
Türkiye sesli kitap piyasası çok yeni, toplam sesli kitap sayısı 500 civarında. Bu sayı Almanya’da 20 bin civarında, İngilizce içerikte ise (ABD ve İngiltere) 300 binin üzerinde. Yani Türkiye’de sesli kitap ile ilgili yapılacak çok şey var.
Sesli kitaplar şu an ne kadar yaygın?
Sesli kitapların yaygınlığı da içerik sayısı ile orantılı. Türkiye’de sesli kitap denildiğinde genellikle radyo tiyatrosu veya görme engelliler için Fikir Sanat Eserleri Kanunu kapsamında üretilen ve sadece onların kullanımına sunulabilen sesli kitaplar geliyor herkesin aklına. Seslenen Kitap bu durumu biraz değiştirdi ancak sesli kitapların yaygınlaşması zaman alacaktır.
Türkiye’de hangi şirketler bu işi yapıyor?
Çok fazla şirket yok, tam anlamıyla yurt dışındaki örnekleriyle karşılaştırılabilir şekilde sadece biz yapıyoruz. Bizim dışımızda mobil uygulamalar kullanan ve DRM ile çalışan sistemler yok.
