Türlü SEO çalışmalarıyla ve reklamlarla Google’da ön sıralarda yer almaya çalışanların yanı sıra, Google’da izini kaybettirmek isteyenlerin varlığı da bir gerçek. Bu kişisel olabileceği gibi kurumsal bilgilerin saklanması için de geçerli. Peki Google’da izimizi kaybettirmek mümkün mü? Neler yapabiliriz?
İnternetten kendinize ait bilgileri sildirmek bir hak mı?
2012 yılında Avrupa Komisyonu üyesi Viviane Reding’in açıklamalarıyla gündeme gelen internetten kendini sildirme yani unutulma hakkı, 2014 yılında Avrupa Adalet Divanı tarafından verilen kararla insanlara tanındı. Bu bağlamda karar sonrası, internetin veri fabrikası Google’ın kullanıcılarına bazı durumlarda kendileri ile ilgili bilgilere yönlendiren linkleri silme hakkı tanıması gerekliliğine karar verildi. Mahkeme, Avrupa genelindeki “unutulma hakkı” kapsamında, silmemek için “özel/belirli bir neden” bulunmadıkça, Google gibi bir arama motorunun bir süre sonra kullanıcılar ile ilgili arama sonuçlarının silinmesine izin vermesi gerektiğine hükmetti.
"Unutulma hakkı" kısaca kişi ve kurumların internette kendi adlarıyla arama yapıldığında derlenen sonuçlar arasında kendileriyle ilgili bilgi, fotoğraf, belge gibi verilere yer verilmemesini isteme hakkını ifade ediyor.
Söz konusu kanunî hak kapsamında, kişi ve kurumlar, kendisi hakkında internette yer alan toplanılma veya işlenilme amaçları ışığında gereksiz, yetersiz veya ilgisiz bilgi içeren ya da bu amacı taşımayan, yayımlanmasından sonra aradan geçen zaman ve yayımlanma amaçları ışığında kendisiyle aşırı ilişkili olan kişisel verilerin arama motorlarında yapılan aramalarda çıkan sonuçların kendi adıyla olan bağlantısının kesilmesini talep edebilir. Google’ın bilgi kaldırma işlemleri ile alakalı olarak daha detaylı bilgi almak isterseniz bu linki inceleyebilirsiniz.
Türkiye’de portallardan içerik kaldırtmak istediğinizde…
Türkiye’de haber siteleri ve büyük portallardaki içeriği kaldırtmak, e-posta ya da telefonla ulaşıp talep etmekle pek mümkün olmuyor. Bu gibi durumlarda mahkeme kararına ihtiyaç duyuluyor. Mahkeme kararı, bilginin portaldan kaldırılmasına hükmetmişse portal editörleri iki şekilde ilerliyor; ya içeriği tamamen siliyor ya da sayfanın içindeki bilgileri boşaltıp farklı bir içerik giriyor. Bu sürecin nasıl işlediğini hukukçu Kağan Şeker’e sorduk.
Mağdurun hangi hakları ihlal edildiğinde haber kaldırılabiliyor?
Aslında hukuki olarak ele alabileceğimiz iki durum var. Bununla ilgili hükümler, 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesı̇ Ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edı̇lmesı̇ Hakkında Kanun’da düzenleniyor. Elbette bahsettiğim hukuki süreçler, yoksa sosyal medya sitelerinin de kendi iç denetim yolları mevcut. Hukuki bir sürece başvurmadan iç denetim yolları ile de bu ihlaller giderilebilir.
Anılan kanunda düzenlendiği biçimiyle, erişimin engellenmesine yol açabilecek iki durum söz konusu: İlki kişilik haklarının ihlal edilmesi nedeniyle içeriğe erişimin engellenmesi diğeri ise özel hayatın gizliliği nedeniyle içeriğe erişimin engellenmesi. İçeriğin kimi suçları içerdiğine dair yeterli şüphenin bulunduğu durumlarda da içeriğe erişim kararı gündeme geliyor ancak o başka bir bahis. Yahut kamu yararı nedeniyle, Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun ihlali nedeniyle ve unutulma hakkı kapsamında olması durumunda da erişimin engellenmesi mümkün.
Mağdur kişinin haberin kaldırılması için neler yapması gerekiyor?
İnternet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle özel hayatının gizliliğinin ihlal edildiğini iddia eden kişiler, Bilgi ve İletişim Teknolojileri Merkezi’ne doğrudan başvurarak içeriğe erişimin engellenmesi tedbirinin uygulanmasını isteyebilir.
İnternet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle kişilik haklarının ihlal edildiğini iddia eden gerçek ve tüzel kişiler ile kurum ve kuruluşlar ise içerik sağlayıcısına, buna ulaşamaması hâlinde yer sağlayıcısına başvurarak uyarı yöntemi ile içeriğin yayından çıkarılmasını isteyebileceği gibi doğrudan sulh ceza hâkimine başvurarak içeriğe erişimin engellenmesini de isteyebilir.
Burada kimi kavramları açıklamak gerekebilir, kabaca ifade edecek olursak:
İçerik sağlayıcısı, internet ortamı üzerinden kullanıcılara sunulan her türlü içeriği oluşturan gerçek veya tüzel kişileri ifade ediyor. İnternet ortamında herhangi bir paylaşımda bulunan herkesi bu bağlamda düşünebiliriz. Yer sağlayıcısı ise hizmet ve içerikleri barındıran sistemleri sağlayan veya işleten gerçek veya tüzel kişileri tanımlıyor. Buna da örnek olarak, içerik sağlayıcılarına alan açan mecraları örnek gösterebiliriz.
Süreç nasıl işliyor?
İnternet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle özel hayatın gizliliğinin ihlal edildiğini iddia eden kişiler Bilgi ve İletişim Teknolojileri Merkezi’ne başvurabiliyor demiştim. Bu başvuruda yer alan tedbir isteğinin, hakkın ihlaline sebebiyet veren yayının tam adresini (URL), hakkın hangi açılardan ihlal edildiğine ilişkin açıklamayı ve kimlik bilgilerini ispata yarayacak bilgileri barındırması gerekir. Eksiklik halinde bu talep işleme konulmuyor.
Bu tedbir talebi BTK Başkanı tarafından Erişim Sağlayıcıları Birliği’ne bildiriliyor, en geç dört saat içerisinde bu karar yerine getirilmek durumunda. BTK Başkanı tarafından gecikmesinde sakınca bulunan hallerde doğrudan verilen erişimin engellenmesi kararı, yirmi dört saat içinde sulh ceza hâkiminin onayına sunuluyor. Hâkim, kararını kırk sekiz saat içinde açıklıyor. Erişimin engellenmesini talep eden kişiler, internet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle özel hayatın gizliliğinin ihlal edildiğinden bahisle erişimin engellenmesi talebini talepte bulunduğu saatten itibaren yirmi dört saat içinde sulh ceza hâkiminin kararına sunuyor.
Hâkim, internet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle özel hayatın gizliliğinin ihlal edilip edilmediğini değerlendirerek vereceği kararını en geç kırk sekiz saat içinde açıklar ve doğrudan BTK’ya gönderir; aksi hâlde, erişimin engellenmesi tedbiri kendiliğinden kalkıyor.
İnternet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle kişilik haklarının ihlal edildiği durumlarda ise daha önce de andığım gibi, bu durumda görevli merci Sulh Ceza Hakimliği’dir. Kişilik haklarının ihlal edildiği gerekçesiyle erişimin engellenmesi, 24 saat içerisinde duruşma yapılmaksızın Sulh Ceza Hakimi tarafından karara bağlanır. Şayet erişimin engellenmesi yönünde bir karar verilirse bu karar Erişim Sağlayıcıları Birliğine, gereği en geç 4 saat içerisinde yerine getirilmek üzere gönderilir.
Haberi yayınlayan kişiye, haberi kaldırmanın dışında cezai yaptırımda bulunuluyor mu?
Haberi yayınlayan kişinin kim olduğuna göre değişecek bir soru bu aslında. İçerik sağlayıcısının sorumluluğu, yer sağlayıcısının sorumluluğu ve erişim sağlayıcısının sorumluluğu ayrı düzenleniyor. İçerik sağlayıcısı, internet ortamında kullanıma sunduğu her türlü içerikten sorumludur. Hatta bağlantı sağladığı başkasına ait içerikten sorumlu olmamasına rağmen bu içeriği sunuş biçiminden, bu içeriği benimsediği ve kullanıcıların söz konusu içeriğe ulaşmasını amaçladığı açıkça belli ise sorumluluğu söz konusu oluyor.
Yer sağlayıcısı, yer sağladığı içeriği kontrol etmek veya hukuka aykırı bir faaliyetin söz konusu olup olmadığını araştırmakla yükümlü değildir. Yer sağlayıcı, yer sağladığı hukuka aykırı içeriği haberdar edilmesi hâlinde yayından çıkarmakla yükümlüdür.
Erişim sağlayıcısı da kendisi aracılığıyla erişilen bilgilerin içeriklerinin hukuka aykırı olup olmadıklarını ve sorumluluğu gerektirip gerektirmediğini kontrol etmekle yükümlü değildir. Fakat herhangi bir kullanıcısının yayınladığı hukuka aykırı içerikten, bu kanun hükümlerine uygun olarak haberdar edilmesi halinde erişimi engellemekle yükümlüdür.
