Spora yönlendirilen çocukların bedenen ve ruhen sağlıklı gelişim göstermeleri amaçlanır. İlk adım ise spor öncesi ve sırasında çocuğun sağlık kontrollerinin yapılmasıdır.
“Biz şanslı çocuklardık” cümlesi -yaşı ele vermekle birlikte- genellikle sokakta oyun oynamış bir nesli akla getirir. 1970’li, 1980’li ya da 1990’lı yılların çocukları, o dönem doya doya koşup oynamış, obezite nedir pek bilmemiştir. O çocuklar arasından bugün anne-baba olanlar, tam da bu nedenle bir çocuğun hayatında hareketin ve sosyalleşmenin ne kadar önemli olduğunu bilir.
Elbette o yıllarda da çocukluk döneminde spor kampları, yaz okulları mevcuttu. Ancak sokaklar bir nebze de olsa bu aktivitelere alternatif olabiliyordu. Şimdilerde ise çocuklar için sokakta oynamak yok olmaya yüz tutmuş bir gelenek gibi. Aileleri açısından çocuklarının spora yönlendirilmesi, bedenen ve ruhen sağlıklı bir gelişim göstermesi için zamanımızda neredeyse mecburi.
Çocuğun hangi spor dalına yönlendirileceği ya da kaç yaşında hangi sporla tanıştırılacağı ayrı bir yazının konusu. Biz, özellikle “Çocuklar spora başlatılırken sağlık açısından ne gibi önlemler alınmalı?”, “Çocuk kardiyolojisi açısından neler yapılmalı?”, “Çocuktaki kalp sorunları nasıl anlaşılır?” gibi soruların cevaplarını arayacağız.
Çocuğun kalp sağlığı
Cevapları ararken öncelikle çocuk kardiyolojisinin çerçevesini çizmekte fayda var. Çocuk kardiyolojisi, anne karnından 18 yaşa kadar bebek, çocuk ve ergenlerin kalp hastalıklarının tanı ve tedavisiyle ilgilenir.
Bazı durumlarda henüz anne karnında yer alan bebeğin kalbinde gelişime bağlı bozukluklar, anomaliler ortaya çıkabilir. Canlı doğan her bin bebeğin yaklaşık 9'unda doğumsal kalp hastalığı görülebilir. Bu anomalilerin bazıları klinik açıdan önemli olmayıp kendiliğinden iyileşebilse de bazıları ancak ameliyatla tedavi edilebilir. Bu sebeple uzmanlar, kalp rahatsızlıklarında erken tanı ve teşhisin çok önemli olduğunda hemfikirdir.
Neyse ki doğuştan gelen kalp hastalıklarının büyük bir çoğunluğu genellikle bir yaşına kadar yapılan rutin muayene sırasında çocuk hekimi tarafından fark edilir. Hekim aileyi çocuk kardiyoloğuna yönlendirir, tanı ile durum netleşir. Kalpteki sorun fark edilmemişse ise bunun sebebi çoğunlukla bulguların aileyi rahatsız edecek düzeyde olmamasıdır. Ancak çocuk kondisyon içeren bir spor yapıyorsa ya da spora başlamadan önce kontrol amaçlı muayeneye gitmişse bu noktada kalple ilgili sorun ortaya çıkabilir.
Spor yapan çocukların değerlendirilmesi
Çocuğun ya da yetişkinin kalbine yoğun aktivite altında çok fazla yük biner. Ağır spor ve sportif egzersizler sırasında da kalp krizi gibi hayati tehlikeye yol açabilecek sağlık sorunları ortaya çıkabilir. Doğumsal kalp hastalıkları, kalp kası hastalığı ve ritim bozukluğu gibi sağlık sorunları yaşayan çocukların sporla tetiklenebilecek kalp krizi riski yüksektir. Bu nedenle düzenli spor yapan çocukların, yılda bir kez çocuk kardiyoloğu tarafından kontrol edilmesi önerilir.
VM Medical Park Kocaeli Hastanesi Çocuk Kardiyolojisi Uzmanı Doç. Dr. Meki Bilici de sporla ilgilenen her çocuğun yılda bir kez çocuk kardiyolojisi uzmanına muayene olması gerektiğinin altını çiziyor. Bazı kalp hastalıkları sadece eforla, kalbin zorlanması durumunda ortaya çıkıyor. Efor gerektiren sporlar yapılırken ortaya çıkan göğüs ağrısı, çarpıntı, bayılma hissi ve bayılma gibi şikâyetlerin ciddiye alınması gerekiyor. Bu belirtiler kalp hastalığının bir bulgusu olabilir.
Doç. Dr. Meki Bilici, “Hipertrofik kardiyomiyopati gibi bazı kalp kası hastalıkları ve bazı aritmi türlerinin ilk bulgusu maalesef ani ölüm olabilmektedir. Bu nedenle sporla ilgilenen her çocuğun çocuk kardiyoloğu tarafından değerlendirilmesi önemlidir” diyor.
Göğüs ağrısı türleri ve nedenleri
Çocuklarda görülen her göğüs ağrısı tehlikeli mi? Bu ağrıları birbirinden ayırt etmek mümkün mü? Evet, bu konuda birtakım ayrımlar söz konusu. Çocuklarda ağrının ne zaman ortaya çıktığı, ağrının süresi ve şiddetini etkileyen faktörler gibi. Bununla birlikte ağrıya eşlik eden diğer bulguların olup olmaması da ağrının nedenini belirlemede faydalı oluyor.
Bununla ilgili bağlayıcı bir örnek verirsek, egzersiz sırasında ortaya çıkan ve dinlenmeyle geçen ağrı, kalp hastalıklarını; hareketle ortaya çıkan ve değişen ağrı ise kas iskelet sistemi sorunlarını düşündürebiliyor.
Doç. Dr. Meki Bilici, kalbe ait göğüs ağrısı nedenlerini şöyle sıralıyor:
● Göğüs ağrısının egzersizle başlaması (terleme, solukluk, fenalaşma hissi) ve egzersize ara verince düzelmesi
● Göğüs ağrısı ile beraber çarpıntı, halsizlik, baş dönmesi ve bayılmanın olması
● Hastaya aort darlığı nedeniyle anjiyo veya cerrahi işlem yapılmış olması
● Hastaya daha önceden kalp ameliyatı yapılmış olması
● Hastanın ailesinde ani ölüm ve/veya kalp kası kalınlığı olan birinin bulunması
Tanısal yöntem testleri
Uygun tedavinin verilebilmesi için doğru tanının konması önemlidir. Aileden çocuğun öyküsü dinlenir, fizik muayene ve hekimin gerekli gördüğü durumlarda muayene bulguları göz önünde bulundurularak bazı testler uygulanır. Kalp hastalığından şüphelenilen olgularda ise EKG, Holter EKG, telekardiyografi, ekokardiyografi, efor testi gibi tetkiklerin yapılması öneriliyor.
Kalp Elektrokardiyografisi (EKG): EKG, kalbin sağlıklı çalışıp çalışmadığı hakkında bilgi sağlar. Bu yöntemle, vücudun farklı bölgelerine yapıştırılan elektrotlar sayesinde kalbin elektriksel aktivitesi grafik olarak görülebilir. Ağrısız, acısız, hızlı bir şekilde sonuç verdiğinden çocuk kardiyologları tarafından tanı için tercih edilir.
Holter EKG: Hastanın göğüs duvarı üzerine yapıştırılan elektrotlar, küçük bir kayıt cihazına bağlıdır. Hastanın günlük faaliyetleri sırasında, belirli aralıklarla değer ölçer. Bu sayede ritim bozukluğu, bayılma, ani gelişen hâlsizlik ve nefes darlığı sırasında kalbin durumu gözlenir.
Telekardiyografi: Bu yöntemle, kalp grafisi, kalbin boyutu, görünümü ve bazı boşluklarda olan genişlemeler görüntülenir.
Ekokardiyografi (EKO): Test ile kalp kapakları, kalp boşluklarının boyutları, kalp duvar hareketleri, kalp içi basınç ve kalbin tek bir kasılma sırasında attığı kan miktarı saptanır. Ultrason ile elde edilen görüntü, birçok kalp rahatsızlığı hakkında bulgu verir.
Efor Testi: Doğumsal kalp hastalığı aranır. Ayrıca kalbin kapasitesi ölçülürken aktiviteye bağlı olarak gelişen semptomların varlığı ve kalbin stres altındaki durumu gözlemlenir. Eş zamanlı uygulanan EKG ile nabız ve tansiyon gibi veriler alınır.
Bu belirtilere dikkat!
Çocuk aktivite sırasında, öncesinde ya da sonrasında bunları yaşıyorsa bir uzmana danışmak gerekir.
● Morarma
● Sık nefes alıp verme
● Sıkıntılı solunum
● Sıkça görülen solunum yolu enfeksiyonu
● Kalpte üfürüm duyulması
● Çarpıntı
● Çabuk yorulma
● Baş dönmesi
● Bayılma
● Göğüs ağrısı
● Yüksek tansiyon
● Kilo alamama
● Gelişme bozukluğu
