Emniyet Genel Müdürlüğü’nün yayımladığı genelgeye göre İstanbul’daki taksilerde yeni bir dönem başlıyor. Görüntü kaydını zorunlu tutan karar doğrultusunda, şehirdeki 17 bin 395 taksinin tümüne kamera yerleştiriliyor. Peki yeni uygulamanın ayrıntıları ne? Taksi şoförleri ve hukukçular konu hakkında ne düşünüyorlar?
iTaksi nedir?
İstanbul ve taksi kelimelerinin kısaltması olan iTaksi, İstanbul’daki taksileri kapsayan ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) tarafından hayata geçirilen yeni bir düzenleme. Karar doğrultusunda artık İstanbul’daki bütün taksilere panik butonu, kamera ve iTaksi tabletten oluşan güvenlik cihazları zorunlu kılınıyor. İstanbul Taksiciler Esnaf Odası Başkanı Yahya Uğur, yaptığı bir konuşmada yeni düzenlemenin sadece taksiciler için değil müşteriler için de önemli olduğunu söyleyerek şunları ekledi: “Taksiler, günde 800 bin sefer yapıyor. Hem taksiciler hem de müşterilerin güvenliği açısından çok olumlu bir uygulama olacak. Taksilerde yaşanabilecek olumsuzluklar artık kanıtlanabilecek. Yani kimse kimseyi haksız yere suçlayamayacak.”
Montajlar İBB tarafından ücretsiz olarak yapılıyor
Ekipmanlar her gün ortalama 150 taksiye yerleştiriliyor. Montajlar Anadolu Yakası’nda İETT Hasanpaşa Garajı’nda, Avrupa Yakası’nda ise İETT Topkapı Garajı’nda listedeki taksiler düzenli olarak çağırılarak İBB tarafından ücretsiz olarak yapılıyor. Dikiz aynasına kamera, sağdaki ön koltuğun karşısına konan tablete ise ses kaydı alınmaksızın görüntü kaydı yapıldığını belirten bir uyarı yerleştiriliyor. Ayrıca montaj işlemi biten taksilere İBB’nin logosuyla “iTaksi” etiketi de ekleniyor.
Uygulama, online ortamda da var olacak
iTaksi’nin online uygulaması da olacak. Müşteriler telefona yükleyecekleri uygulama sayesinde bulundukları konuma en uygun taksiyi çağırabilecek, ödemelerini nakit, kredi kartı veya İstanbulkart seçeneklerinden birini kullanarak yapabilecekler. Uygulamayı indiren müşteriler kayıt olarak kullanmaya başlayabiliyor, yolculuk öncesinde tahmini ücreti hesaplayabiliyor ve yolculuğu anlık olarak takip edebiliyorlar.
İstanbul Barosu’ndan itiraz
İstanbul Barosu, özel hayatın gizliliği ilkesinin ihlali ve hukuka aykırılık gerekçesiyle iTaksi uygulamasının iptali için Ankara İdare Mahkemesi’ne dava açtı. Toplumu ve tüm taksicileri ilgilendiren bir konuda gerekli görüş alınmadığını belirten İstanbul Barosu’ndan Avukat Atilla Özen tartışmalara açıklık getirmek için şöyle konuştu: “Açtığımız dava devam ediyor. Bizim haricimizde, CHP’li Milletvekili Gamze Akkuş İlgezdi de kararın iptali için dava açtı. Güvenlik endişesinin giderilmeye çalışılmasını anlıyoruz. Bu amaç için teknolojik imkanlardan yararlanılabilir ama ‘özel hayat’ ve ‘güvenlik’ arasında bir denge olmalı. Ses kaydının iptal edildiği söyleniyor ancak bu sadece bir söylenti. Ortada bir kanıt yok, yazılı belge yok. Ayrıca bu kayıtlar ne zaman, neye dayanarak incelenecek, hangi koşullar altında kimler tarafından kontrol edilecek belli değil. Yani çok ciddi bir belirsizlik söz konusu. Her şeyden önce bu soru işaretleri giderilmeli.”
Özel hayata müdahale mi?
Ağustos ayında hizmete giren iTaksi uygulaması hakkında farklı görüşler var. Taksimetreden hareketle yüzde 5 komisyon almak için bu uygulamanın hayata geçirildiğini belirten taksici Mehmet Bilgi, “Sistem henüz oturmadı, taksiler ruhsatlarına, plakalarına göre çağırılıyor ve kamera yerleştiriliyor. Taksicilerin uygulamayı kabul etmeme gibi bir seçeneği yok. Çoğu taksici istemiyor ama yaptırmadığınız takdirde belediye de ruhsat vermeyecek. Ayrıca bunun özel hayatı kapsayan bir boyutu da var. Her ne kadar ses kaydı alınmayacağı söylense de insanlar taksilerdeki kamera kaydının özel hayata müdahale olduğunu düşünüyor” diyerek iTaksi’ye duyulan tepkilere yer veriyor.
Avrupa yakasında taksicilik yapan Mehmet Kızmaz ise aracına gerekli ekipmanların yerleştirildiğini söyleyerek şunları ekliyor: “Montaj işlemi biten araçlar var ancak sistem henüz aktif değil. İstanbul’daki bütün taksilere yerleştirileceği söyleniyor. Bizim özelimizin kalmadığı gibi müşterinin de özeli kalmadı artık. Halk ve taksicileri düşünerek yapılan bir uygulama değil. Taksimetre üzerinden vergi almak için yapıyorlar.”
“Her gün taksiciler gasp ediliyor, güvenlik için şart”
Taksilerde kamera kaydının şart olduğunu vurgulayan Beyoğlu’ndan bir taksi şoförü ise gerekçesini şu şekilde açıklıyor: “Her gün onlarca taksi şoförü gasp ediliyor, hatta üç kuruş para için cinayete kurban gidiyor. Bu uygulama sadece bizim güvenliğimiz için değil müşterinin güvenliği açısından da çok önemli. Zaten çalışma koşullarımızın ne kadar ağır olduğu ortada. Bir de canımızı, güvenliğimizi düşünmek zorunda kalıyoruz. iTaksi ile en azından daha rahat olacağız. Ama tabii ki alınan kayıtlar başka hiç kimseyle paylaşılmamalı, sadece önemli durumlarda belli yetkililer tarafından incelenebilmeli.” Beşiktaş’ta konuştuğumuz bir başka taksici ise “Artık siyaset konuşmak yasak, gözetim altındayız” diye serzenişte bulunuyor.
Dünyadaki benzer uygulamalar nasıl tepki aldı?
2011 yılında İngiltere’de de benzer bir uygulama söz konusu oldu. Oxford, Manchester, Edinburgh ve Southampton şehir konseyleri suç oranlarını azaltmak, güvenliği artırmak gibi gerekçelerle ses ve görüntü kaydetme sistemini uygulamak istedi. İngiltere, sistemin suistimal edilmesini önlemek için de “ancak polisin devreye girdiği bir durum gerçekleşirse kayıtlar Kolluk Kuvvetleri tarafından incelenebilecek” şartını koştu. Fakat uygulama devreye girmeden önce halk, “özel yaşamın gizliliği ve sivil özgürlüklerin ihlali” gerekçesiyle büyük tepki gösterdi. Daha sonra ise İngiltere Bilgi Komisyonu, şikayetleri haklı bularak kararın iptalini istedi.
iTaksi hakkında atılan tweet’ler de farklılık gösteriyor
