Bir dönem yoksul kesimin giyim ihtiyacını karşılamak için çeşitli bez parçalarının birleştirilerek oluşturulması sonucunda oluşan kırkyama/patchwork günümüz modasında da kullanılmaya devam ediyor. Kırkyamanın geçmişten günümüze hikayesini anlatıyoruz.
Kırkyama nedir?
Çeşitli bez parçalarının bir araya getirilmesiyle oluşturulan kırkyama ya da İngilizce ismiyle “patchwork”, yapılması zor ve zaman isteyen el sanatlarından biri. Yıllar önce ihtiyaçtan doğan bu el sanatı ayrıca parça bohça ve kırk pare olarak da anılıyor. Sadece ülkemizde değil dünyanın birçok ülkesinde de yaygın bir teknik olan kırkyama, farklı kumaş parçalarının birleştirilmesinin yanı sıra desenleriyle herhangi bir şeyi de betimleyebilir. Her ülkenin kendi gelenek ve kültürüne göre şekillenen kırkyama, bugün sanatsal bir kimliğe kavuşmuş durumda.
Kırkyamanın tarihsel gelişimine bakarsak, Türk tarihinin oluştuğu topraklar üzerinde iki önemli dönemde şekillendiğini gözlemleyebiliyoruz. Biri Osmanlı döneminde Bosna’nın başkenti Banja Luka’daki güneş, yıldız ve çiçek gibi desenler, diğeri ise Selçuklular dönemine kadar uzanan geçme işi. Kırkyamanın ilk örneklerinden olan bu işler, uzun süre sanat olarak icra edildi.
Kırkyama nasıl yapılır?
Kırkyama her ne kadar basit gözükse de ince işçilik ve sabır isteyen bir el sanatı. Kırkyamanın nasıl yapıldığı ile ilgili çeşitli önerilerden faydalanabilirsiniz. Renk ve tonlara karar vermek için ilk olarak bir kağıda boya kalemleriyle hangi karenin nerede olması gerektiğine karar verebilirsiniz. Kumaşlarınızın yeterli uzunlukta olup olmadığını kontrol ettikten sonra başlamak en mantıklısı. Tüm bu hazırlıklar yapıldıktan sonra şu adımları takip edebilirsiniz:
● Her bir kareyi 0,5 cm dikiş payı bırakarak kesin.
● Kareleri dört kenarından dikiş makinesiyle ya da el ile dikerek birleştirin.
● Kullandığınız kumaş opal ya da poplin gibi kenarlarından dikiş atmaya meyilli ise dikiş payını bir santimetre kadar bırakabilirsiniz.
● Tüm kareleri hazırladıktan sonra üzerine nemli bir bez koyarak çalışmayı tersinden ütüleyin.
Kırkyama ve sürdürülebilirlik
Temel ihtiyaçlarımızdan biri olan giyinmek, tarihin ilk çağlarından beri insanoğlunun sürekli üretim yapmasını gerektiren bir olgu. Giysiyi oluşturan parçalardan arta kalan atıkları kırkyama tekniğiyle değerlendirmek mümkün. Geçmişten günümüz kumaş atığı değerlendirme tekniği olarak da tanımlanabilecek kırkyama, sürdürülebilirlik kavramıyla özdeşleşiyor. Bu nedenle kırkyama, sürdürülebilir moda ve sürdürülebilir ekonomi kavramları ile gündemde kalmaya devam ediyor.
Kırkyamanın ABD’deki canlanması
Kırkyama, Büyük Buhran döneminde giysi parçalarından yorgan yapmak için kullanılmasıyla gündeme geldi. II. Dünya Savaşı’ndan sonra ABD’de popülerliği azaldı. Ancak 2003 yılından itibaren kapitone ve kırkyama modası geri geldi ve modern sanat da dahil olmak üzere modanın içine dahil oldu. Günümüzde büyük moda evlerinin kırkyama desenli tasarımlarına ya da sanatçıların kırkyama örnekleri işlediği işlerine rastlamak mümkün.
