Teknolojinin yakından şekillendirdiği mesleklerden biri de gazetecilik. Gazeteciler, mesleklerinin gidişatını etkileyen yapay zekaya nasıl yaklaşmalı?
Bugün 10 Ocak Çalışan Gazeteciler Günü. Sadece Türkiye’de kutlanan bu özel günün tarihine kısaca bakıldığında, 4 Ocak 1961’de kabul edilen ve basın çalışanlarına bazı haklar ve yasal güvence sağlayan 212 sayılı Fikir İşçileri Kanunu'nu milat olarak görüyoruz. Söz konusu kanunun Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdiği 10 Ocak günü, 1962-1971 arasında “Çalışan Gazeteciler Bayramı” adıyla kutlandı. Bu özel günün adı, 1971 sonrasında ise “10 Ocak Çalışan Gazeteciler Günü” olarak değiştirildi.
Gazetecilik mesleği her zaman icatlarla, teknolojik gelişmelerle iç içe büyüyüp gelişti. Gazeteciliğin dünyaya yayılmasında matbaanın icadı başta olmak üzere radyo, televizyon ve internet gibi iletişim araçlarının da hayata geçmesi belirleyici oldu. İnternet ile birlikte sanal gazeteler, dergiler, haber yayını yapan internet siteleri çoğaldı. İnternet haberciliği kavramı basın dünyasının sözlüğüne girdi. Şimdi ise internetten çok daha güçlü olması beklenen yapay zeka, dokunduğu birçok sektöre olduğu gibi gazeteciliğe de etki ediyor.
Günümüzün dijital dünyasını hızla ve yeniden biçimlendiren yapay zekanın gazetecilikte kullanımında hem Türkiye hem de dünyada konunun ele alınışına bakılırsa iki ayrı eğilim olduğu söylenebilir. Biri yapay zekanın gazetecilik için bir tehdit, bir diğeri de yapay zekanın gazeteciliği daha hızlı ve pratik hale getirebilecek bir araç olduğu yönünde.
Yapay zeka işinizi çalabilir mi?
Yapay zeka, gazetecilik mesleğini etkilese de gazetecilerin işini elinden alacak gibi görünmüyor. En azından şimdilik! Sonuçta insanın mutlaka sahada olması gereken bir iş gazetecilik. Aslına bakılırsa yapay zekayı gazeteciliği daha pratik hale getirecek, teknik konularda, masa başı işlerinde, programı kullanacak kişiyi hızlandıracak bir araç olarak görmek çok daha doğru olur. Sonuçta yapay zekanın özellikle ChatGPT, Google Bard, HuggingChat, Bing AI, Sparrow gibi büyük dil modellerinden ne istersek onu alıyoruz. Gazetecilik bağlamında büyük dil modellerini kullanan yapay zeka programlarına, yapmaktan zevk alınmayan, çoğunlukla sıkıcı ve tekrarlayan görevleri yapması için başvuruluyor. Röportajları deşifre yoluyla yazıya dökmek, yüzlerce belge arasından konuya göre eleme yapmak, okuyucu yorumlarını filtrelemek, tekrarlayan teknik metinler yazmak gibi.
Türkiye medyasından bir rapor
NewsLabTurkey Research Hub 2018-2023 yıllarını kapsayacak şekilde “Risk, Tehdit, Heyecan: Türkiye Haber Medyasında Yapay Zeka Söylemleri” başlıklı bir araştırma raporu hazırladı. Raporun amacı, sağlık ve eğitim gibi temel insani alanlardaki etkisi ve potansiyeli her geçen gün daha çok hissedilen yapay zeka teknolojilerinin Türkiye medyasındaki izini, niteliksel içerik ve söylem analizi yoluyla sürmek. Çalışmada 2018 yılının başlangıç olarak kabul edilmesinin nedeni, yapay zeka ile ilgili haberlerin sayısının bu yıldan itibaren artmaya başlaması.
Rapordan öne çıkan ve gazeteciliğin nasıl yol alması gerektiğine dair ışık tutabilecek bazı bulgular sizin için derledik.
- Ahlaki Paniğin Geride Bırakılması: Rapora göre, gelişen yapay zeka teknolojileri hakkında öngörüler ve varsayımlar içeren haberler ele alınırken, sorumlu ve veri odaklı bir yaklaşım benimsenmeli. Yine yapay zeka konulu haberler, teknoloji ve yapay zeka konusunda uzmanlaşmış editörlere emanet edilmeli. Rapor bu hususta; “Habercilik pratiklerinin yeniden kurgulaması kaçınılmaz görünüyor” diyor.
- Etik ve mahremiyet endişeleri: Raporda bu teknolojiyi kullanmak isteyen basın sektörü aktörlerinin ve elbette yapay zeka geliştiricilerinin, yapay zeka teknolojisinin yaratabileceği etik ve mahremiyetle ilgili endişelerin ve hukuki problemlerin sorumlu bir yaklaşımla göz önünde bulundurulması öneriliyor.
- Yapay zeka okuryazarlığı: Çalışmada haber üreticilerinin bilgi sahibi olması gerektiği gibi toplumun da bu teknolojiyle ilgili bir okuryazarlık geliştirmesinin önemine işaret ediliyor. Toplumun geniş kesimlerini kapsaması için halkın yapay zeka okuryazarlığı edinmesi konusunda akademi, sivil toplum ve endüstri paydaşlarının ortaya koyacağı kapsamlı bir strateji çizilmesi gerektiği belirtiliyor.
Yapay zekaya göre yapay zeka kullanımı zaman kazandırır
Aşağıdaki başlıklar ise ChatGPT’ye “yapay zeka gazeteciliğin geleceğini nasıl etkileyecek?” diye sorulduğunda alınan cevabın bir kısmı. Bu cevapların ortak noktası, yapay zekanın gazetecilere zaman kazandıracağı yönünde. Elbette yazının gerçek sahibi olarak yapay zekanın verdiği cevapları düzenleyerek size sunuyorum. Bu bile kontrolün bende olduğunun bir kanıtı aynı zamanda. Bakalım yapay zeka bize bu soru karşısında ne cevap vermiş?
Robot gazeteciler insan gazetecilere zaman kazandırır: Bazı medya kuruluşları, rutin haberleri otomatik olarak yazabilen yazılım tabanlı "robot gazetecileri" kullanabilir. Bu, basit ve tekrar eden görevleri yapay zeka hallederken insan gazetecilere daha kaliteli habercilik yapabilmeleri için fazladan zaman sağlayabilir.
Veri madenciliği ve araştırma konusunda engin bir alan sağlar: Yapay zeka büyük veri setlerini hızlı bir şekilde analiz ederek önceden fark edilmemiş haber öykülerini de yakalayabilir. Bu sayede gazetecilere farklı hikayelere dair ipuçları sunabilir.
Farklı dillerden haber aktarımında yapay zeka tabanlı dil çevirisi: Haber ajansları ya da gazeteciler, dünyadaki haber kaynaklarından alınan haberleri, yapay zeka tabanlı dil çeviri araçları ile ulusal diline kısa sürede çevirebilir. Burada dikkat edilmesi gereken, yapay zeka tabanlı çevirinin hala tam anlamıyla güvenilir olamayabileceği. Bu program zaman kazandırsa da elde edilen metne şüpheci yaklaşmak faydalı var. Birkaç kaynaktan metni onaylamak bu sorunu çözebilir. Bu zaman alacak olsa da yine de görece kısa zamanda çözüm sunabilir.
Haber üretimi ve analizi ile zaman kazandırır: Yapay zeka, büyük veri setlerini analiz ederek hızlı bir şekilde haberler üretebilir. Haber ajansları ve medya kuruluşları, olayları daha hızlı bir şekilde takip etmek ve anında haber üretmek için yapay zekayı kullanabilir.
Özelleştirilmiş içerik oluşturulabilir: Yapay zeka, kullanıcıların tercihlerini ve geçmiş davranışlarını analiz ederek kişiselleştirilmiş haber içeriği sunabilir. Bu özellik de kullanıcıların ilgi alanlarına çok daha uygun haberlere, daha kısa zamanda ulaşmalarını sağlayabilir.
Chatbot aracılığıyla sosyal medya yönetimi: Medya kuruluşları, chatbot’lar aracılığıyla okuyucularla etkileşimde bulunabilir, sınırsız sayıda soruları yanıtlayabilir. Ayrıca, yapay zeka, sosyal medya üzerindeki trendleri ve kullanıcı tepkilerini analiz edebilir. Böylece sosyal medya kullanıcıları, içerik stratejilerini yeniden düzenleyebilir, güncelleyebilir ya da tümüyle değiştirebilir.
Deepfake tehlikesi ve etik problemler: Yapay zeka araçları, içerik üretiminde kullanıldığında derin sahtecilik (deepfake) endişelerine neden olabilir. Deepfake sayesinde kişilerin ya da olayların sanal ve sahte halleri üretilip yalan habere konu edilebilir. Bu durum, haber kaynaklarının güvenilirliğini, etik konular açısından önemli sorunları gündeme getirebilir. İstenmeyen bu durumlara engel olmak için medya kuruluşları, yapay zeka kullanımı sırasında oluşabilecek etik sorunları yönetmek amacıyla, politika ve standartlar oluşturmalı.
Sözün sonunda tüm bu açılımlarla birlikte, yapay zekanın kullanımının gazeteciliğin her bir dalı ve mensubu açısından getirdiği ve getireceği katkılar ile zorluklar bir arada göz önüne alınmalı. Belki de temel gazetecilik ilkeleri “güvenilirlik, doğruluk ve tarafsızlık” yapay zeka ile haber ya da içerik hazırlarken tutunulması gereken ana unsurlar olmalı.
Her nerede olursa olsun görevlerini ciddiyetle icra eden gazetecilerin 10 Ocak Çalışan Gazeteciler Günü kutlu olsun!
Kaynaklar:
newslabturkey.org
dergipark.org.tr
