Sömestir tatili bitti. Çocuklar okula döndü. Ancak özellikle ilkokul çağındaki bazı çocuklar yeniden disipline girmek, günlük rutin ve ödev sistemini oturtmak gibi konularda sıkıntı yaşayabiliyor. Bu sıkıntıları aşmanın ise yolları var.
Sömestir tatili sonrası, okulun bu ilk haftası sizin için zor mu geçiyor? Çocuğunuz okul düzenine yeniden adapte olmakta zorluklar mı yaşıyor? İnanın yalnız değilsiniz! Pek çok ebeveyn çocuklarıyla ilgili bu sıkıntıları yaşıyor. Çocukların tatildeyken uyku saati, beslenme düzeni gibi konularda kavuştuğu esneklikler oluyor. Okulun açılmasıyla birlikte eski düzene geri dönmeleri gerektiğinde, her çocuk farklı şekillerde olmak üzere bu duruma tepki gösterebiliyor.
Peki nedir bu durumla baş etmenin yolu? Psikolog ve Aile Terapisti Ezgi Topal Kafalı, uzun yıllar öğrencilerle çalışmış tecrübeli bir uzman olarak görüşlerini bizimle paylaştı.
Çocukları okula dönüş konusunda sıkıntılar yaşayan ebeveynlere tavsiyeleriniz neler olur?
Her çocuğun okula dönerken verdiği isteksizlik tepkileri benzer görünse de, sebepleri birbirinden çok farklı olabilir. Aileler, öncelikle çocuklarının kaygısına, isteksizliğine yol açan sebepleri öğrenmeye çalışmalı. Çocuklarınıza karşı anlayışlı olmaya gayret edin. Uzun bir tatil sonrası işe dönmenin yetişkinler için de kaygı verici bir süreç olduğunu hatırlamak, onları anlamak için bir başlangıç olabilir. “Uzun bir aradan sonra okula dönmen zor, biliyorum. Bu aralar böyle hissetmen çok normal, eminim benzer duyguları yaşayan birçok arkadaşın vardır. Ama yakında bu düzene yeniden alışacaksın. Her şey rayına oturacak. Bu süreci kolaylaştırmak için sana nasıl yardımcı olabilirim?” gibi konuşmalar ona anlaşıldığını hissettirecek, gerginliğini hafifletecektir.
Ayrıca tatil boyunca bozulan uyku düzeninin de okul zamanı düzenlenmesi gerekiyor, bu da çocukları zorlayabiliyor. Bu durumda da çocukla “Okul başlıyor. Kendini gün içinde daha iyi hissedebilmen için vücudunun ihtiyacı kadar dinlenebilmen önemli. Bu nedenle hafta içi için belirlediğimiz yatma ve kalkma saatlerimize geri dönüyoruz” gibi bir konuşma yapılabilir.
Günlük rutin açısından böyle başka önerileriniz var mı?
Okula hazırlık için bir gün önceden çanta hazırlığı, kıyafet seçimi gibi işlerin tamamlanması sabah evden çıkışı kolaylaştıracak, okula gitmeyle ilgili stresi azaltmaya yardım edecektir. Çocuklar için rutinlerine dönerken yumuşak geçişler yapabilmek, kendilerini güvende hissedebilmeleri için önemli. Tatilin bitişiyle keskin bir değişiklik yaşamaları uyum sağlamalarını zorlaştırabilir. Bu nedenle, tatilden sonraki ilk günler tatil boyunca alıştığı, mümkün olan bazı yaşantıları koruyabilmek, ona kendisini daha iyi hissettirebilir. Örneğin, ertesi gün okul dönüşü izleyeceğiniz filmi birlikte seçmek, tatilde bolca oynadığınız oyunlar arasında karar vermek, istediği bir kitabı okumak için sözleşmek, okul dönüşü karşılaşmaktan keyif alacağı bir sürprizin onu beklediğini söylemek gibi…
Bunların dışında örneğin aileye özel bir takvim hazırlamak, çocukların hem aile hayatlarıyla ilgili rutinin sürdüğünü görebilmesi hem de plan yapma ve değişikliklere hazırlanmak, uyum sağlama becerilerini kuvvetlendirebilmek için yararlı olabilir. Bu takvime doğum günleri, yılbaşı, buluşmalar, seyahat planları gibi özel tarihler, okulla ilgili çocukların hoşlandığı aktivite ve etkinlikler not edilebilir. Böylece okulla ilgili duyduğu kaygı, yerini heyecanla beklediği günlere bırakabilir. Ayrıca tatil sonrası okul ve ev arasındaki köprüyü yeniden kurabilmek için çocuklar sevdikleri okul arkadaşlarıyla evde ya da dışarıda buluşabilir.
Gözlemlediğiniz kadarıyla hangi karakter yapısındaki çocuklar bu sıkıntıları daha çok yaşıyor?
Çocukların okula gitmeye karşı isteksizliğini belirleyen etkenler, bir veya birden fazla sebebe bağlı olabilir. Bu etkenler okula karşı isteksizliği uzun vadede etkileyebileceği gibi durumsal ve dönemsel değişkenlere bağlı olarak da gelişebilir. Genellikle okula uyum sağlamada sorun yaşayan çocukların durumlarını şöyle sıralayabiliriz:
- Ayrılma ile ilgili kaygı düzeyi yüksek çocuklar
- Aşırı koruyucu ebeveyn tutumu ile büyüyen çocuklar
- İsteklerini ve ihtiyaçlarını sıraya koymak ve erteleyebilmekle ilgili zorluklar yaşayan çocuklar
- Okulla birlikte gelen akademik beklentileri karşılayabilmekle ilgili kaygı duyan çocuklar
- Kabul görme ile ilgili kaygı duyan çocuklar; sosyal ilişkilerde zorluk yaşayan çocuklar
- Aile içi iletişim sorunları, boşanma, kardeş kıskançlığı, ailede yaşanan değişiklikler gibi konularla karşı karşıya olan çocuklar
Okula adaptasyon sıkıntısı yaşayan çocuklar açısından, öğretmenlere ne gibi yaklaşım tavsiyeleriniz olur?
Öğretmenin öğrencilerle kurduğu iletişimin niteliği, çocukların okula yönelik tutum ve düşüncelerini etkileme gücüne sahiptir. Okula adaptasyonla ilgili zorluk yaşayan çocukların bir kısmı yaşadığı negatif duyguları aile üyelerine yansıtabilirken, okulda bu durumu hiç dışa vurmayabilir. Özellikle böyle durumlarda ebeveynlerin öğretmeni bilgilendirmesi ve çözüm için yardım istemesi, çocuğun yaşadığı sıkıntının kaynağının anlaşılması açısından faydalı olur. Öğretmenlerin öğrencilerine duygu ve düşüncelerini kendileriyle rahatlıkla paylaşabileceği güvenini vermesi, çocukların okulda yaşanan problemi okulda ifade edebilmesi ve çözüm için yardım istemesini destekleyebilir.
Ayrıca öğretmenlerin, öğrencinin gün içinde kendisini daha keyifli veya daha keyifsiz hissettiği durumları takip edebilmesi, o çocuk özelinde yolunda gitmeyen durumun anlaşılmasına olanak sağlayabilir. Ayrıca okulla ilgili çocukların hoşlandıkları ve hoşlanmadıkları durumlar hakkında belirli aralıklarla yapılan sohbetler, çocuğun arkadaşlarından cesaret alarak kendisini ifade etmesine yardımcı olabilir.
