Bugün pek çok meslek grubundan pek çok kadına rastlasak da kadınların pek çok sektöre, erkeklere nispeten çok daha geç adım attığını biliyoruz. 8 Mart Dünya Kadınlar Gününde Türkiye’de mesleklerinde öncü kadınları hatırlamakta fayda var…
Türkiye’nin ve Dünyanın ilk kadın hakemi: Drahşan Arda
1967-68 sezonunda, Zonguldak'ta hakemlik sertifikasını alan Drahşan Arda, daha sonra Almanya'da yaşamını devam ettiği için Almanya’nın Bavyera Bölgesi'nde maçlarda görev almaya başladı. Geçmiş yıllarda öğretmenlik yapan ve bu sayede birçok çocuğu spora kazandıran Arda, hakemlik hayatı nedeniyle Bavyera Futbol Federasyonu tarafından 30 yıllık bir altın rozet ve plaketle de ödüllendirildi.
Kendisinin dünyada ilk, Sema Tokat'ın ise ikinci kadın hakem olduğunu söyleyen Arda, yaptığı başvurular ve gönderdiği belgeler sonucunda FIFA tarafından gönderilen bir mektupla dünyadaki ilk kadın hakem olduğunun tescillendiğini açıkladı.
İlk kadın gazeteci - Selma Rıza Feraceli
Selma Rıza Feraceli’nin hayatı pek çok kadına ilham niteliğinde. Ailesinden gizlice Paris’e kaça Feraceli, burada ağabeyinin yanında yaşayıp Sorbonne Üniversitesi’nde eğitim gördü. Henüz Paris’teyken İttihat ve Terakki cemiyetine üye olan Feraceli, cemiyetin tek kadın üyesiydi. Fransızca yayımlanan Meşveret Gazetesi'nde ve Türkçe olarak yayımlanan Şuray-ı Ümmet Gazetesi'nde çalıştı. İlk Türk kadın gazeteci ünvanını Paris yıllarındaki çalışmaları ile aldı.
Dünya'nın İlk kadın savaş muhabiri ve ilk Türk kadın fotoğrafçı: Semiha Es
Ünlü gazeteci Hikmet Feridun Es'in eşi ve ilk kadın savaş fotoğrafçılarından sayılıyor. Fotoğrafa eşinin röportaj seyahatleriyle başladı. Eşi ile gittiği Kore'de Hürriyet Gazetesi, savaşın görüntülenmesi için Semiha Es'i görevlendirdi ve böylelikle Es, Türkiye’nin ilk savaş muhabiri ünvanına sahip oldu.
İlk kadın veteriner: Sabire Aydemir (1937)
İlkokulu İnebolu'da, ortaöğrenimini Erenköy Kız Lisesi'de 1933'te tamamlayan Sabire Aydemir, Tıp fakültesine giderek doktor olmayı planlıyordu. Ancak aynı sene ilk olarak veteriner fakültesine kız öğrencilerin alınacağını öğrenince hayvanlara olan sevgisi nedeniyle veteriner hekimliği tercih etti. Beş yıl fakültede okuduktan sonra 1937 yılında Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi'nden mezun oldu. Mezuniyetinden sonra Ankara Refik Saydam Hıfzısıhha Enstitüsü'nde bakteriyoloji dalında asistan olarak beş yıl daha çalıştı ve Bakteriyoloji Uzmanı ünvanını elde etti.
İlk kadın tiyatrocu: Afife Jale
Afife Jale belki adını en sık duyduğumuz ünlü simalardan biri. Jale, ilk Türk Müslüman kadın tiyatro oyuncusu olarak biliniyor. 13 Nisan 1919 tarihinde, Hüseyin Suat'ın "Yamalar" adlı oyununda, Emel rolü ile ilk kez sahneye çıkan Jale, ilk kez bu oyunda “Jale” takma adını kullanmış, asıl ismi Afife’nin yanına bu isim de eklenmiş ve bu oyundan sonra Afife Jale olarak anılmaya başlanmış.
İlk oyunundan sonra o dönemki Dahiliye Nezareti yani şimdinin İçişleri Bakanlığı, yayınladığı bir bildiriyle Müslüman Türk kadınlarının sahneye çıkmasını yasakladı ve Afife Jale, 1923'te Atatürk'ün emriyle Müslüman Türk kadınları sahneye çıkmaya başlamasıyla tiyatroya devam edebildi.
İlk kadın pilot: Bedriye Tahir Gökmen (1933)
1932 yılında Vecihi Uçuş Okulu'nda havacılık eğitimine başlayan Bedriye Tahir Gökmen, bir yandan memurluk yaparken bir yandan uçuş eğitimlerini sürdürdü. 1933'te bröve aldı. Havacılık uğraşısı yüzünden çok tepki gören, engellemelerle karşılaşan Gökmen, havacılık ile uğraştığı için aylığı kesildi daha sonra ise işinden kovuldu.
İlk kadın doktor: Safiye Ali
Osmanlı İmparatorluğu döneminde çeşitli hizmetleriyle tanınmış bir ailenin kızı olan Safiye Ali, İstanbul'da Robert Kolej'i bitirdi ve maddi güçlüklere rağmen Almanya'da tıp eğitimi aldı. Türkiye'nin ilk kadın doktoru olan Ali, Almanya'da II. Dünya Savaşı sonrası yaralıları iyileştirdi. Türkiye'ye dönmesinin ardından, yakalandığı kanser sebebiyle vefat etti.
İlk kadın bakan: Türkân Akyol (1971)
Türkan Akyol, iki alanda da Türkiye’nin ilki olma özelliğini taşıyor. 12 Mart 1971 Silahlı Kuvvetler muhtırasının ardından 19 Mart’ta Nihat Erim'in kurduğu 33. Hükümette Sağlık Bakanı olarak görev alan ve Türkiye’nin ilk kadın Sağlık Bakanı olan Akyol, 1993 yılında Tansu Çiller'in kurduğu 50’nci Hükümette DYP-SHP koalisyonundan SHP milletvekili olarak, bakanlık yaptı. Akyol, aynı zamanda Türkiye’nin ilk kadın üniversite rektörü.
İlk kadın avukat: Süreyya Ağaoğlu (1925)
Diğer bir ilham kaynağı kadın ise ilk kadın avukat Süreyya Ağaoğlu. Ağaoğlu, Hukuk Fakültesi'ne başvuran ilk kız öğrenci ve fakültenin kız öğrencilere açılmasında da öncü bir role sahip. Ağaoğlu, beraberinde iki kız arkadaşını Melda ve Bedia Hanımları da okula getirip Fakültenin kız öğrencilere açılmasını sağladı. 1925’te fakülteden mezun olduktan sonra Ankara'da Şurayı Devlet Tanzimat Dairesi'nde çalıştı. 5 Aralık 1927’de Ankara Barosu’na kaydoldu. 1928'de serbest avukatlık ruhsatını alarak, “Türkiye’nin ilk kadın avukatı” ünvanının sahibi oldu ve hayatı boyunca avukatlık mesleğini sürdürdü.
İlk kadın Başbakan: Tansu Çiller (1993)
1993-96 yılları arasında Başkbakanlık yapan Tansu Çiller Türkiye'nin ilk ve tek kadın başbakanı ünvanına sahip. Çiller, Dış İşleri Bakanı, Başbakan yardımcısı ve ekonomiden sorumlu devlet bakanı olarak da görev almış, 1993 ile 2002 arasında da Doğru Yol Partisi (DYP) genel başkanlığı yapmıştır.
İlk kadın Başkonsolos: Filiz Dinçmen
Filiz Dinçmen, Ankara Kız Lisesi'ni bitirdikten sonra, 1960 yılında Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi'nden mezun oldu. 1968-1970 yılları arasında Türkiye Tahran Konsolosluğunda görev alan Dinçmen, daha sonra değişik Ortak Pazar görevlerinde bulundu.
1982 yılında Hollanda Lahey Büyükelçisi görevine getirilerek Türkiye'nin ilk kadın büyükelçisi ünvanını alan Dinçmen, 1984 yılında Strasbourg'da Avrupa Konseyi Türkiye Daimi Temsilcisi görevine getirildi.
İlk kadın emniyet müdürü: Feriha Sanerk (1953)
1941'de Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesine ilk kız öğrenci olarak giren ilk kadın öğrenci olan Feriha Sanerk, kaymakamlık kursunu bitirdi fakat kaymakam olma konusunda bir sorunu vardı: Kadın olması!
Bunun ardından Emniyet Genel Müdürlüğü’ne başvuran Sanerk, komiser muavini olarak göreve başladı. 1953'te Emniyet Müdürü rütbesine yükseldi fakat aynı engel tekrar karşısında çıktı. Sanerk’in kadın olduğu için bu defa da ataması gerçekleştirilemedi. Olayı yargıya taşıyan Sanerk, davayı kazanarak aynı yıl Emniyet Müdürü görevine atandı ve 1974 yılında emekliye ayrıldı.
