Bir süredir Türkiye'de haftalık çalışma saatinin düşürüleceği konusunda çalışma yapıldığı konuşuluyor. 2024 yılında kanun değişikliği olursa milyonlarca insanın çalışma saati 40’a hatta 35’e inebilir.
Çalışma saatlerinde değişiklik sinyalini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Bakan Vedat Işıkhan verdi ve 32 milyon çalışanı doğrudan ilgilendiren mesai saatleri düzenlemesi konusunda umutlu bekleyiş başladı. Bakan Işıkhan’ın açıklaması ve gelişmeler ışığında birçok sektörde 45 saat olan haftalık çalışma saatinin 35-40 saate çekilmesi hususundaki çalışmalar devam ediyor. Bu yeni düzenleme hayata geçerse 21 yıldan bu yana hayatta olan ve birçok kişinin çalışma-özel hayat dengesini belirleyen 45 saat mazide kalabilir.
Bakan Vedat Işıkhan, yeni düzenlemeye duyulan ihtiyacı açıklarken, “Sosyal Güvenlik Kurumunda sürdürülebilirliği güçlendirmek amacıyla sosyal güvenlik sisteminde kişilerin daha çok istihdamda kalmasını teşvik eden, hakkaniyeti ve aktüeryal dengeyi önceleyen yaklaşımla esnek çalışma biçimlerini yaygınlaştıracağız. Sosyal güvenlik mevzuatı ve uygulamalarını, değişen iş gücü piyasası koşullarına ve yeni nesil esnek çalışma şekillerine daha uyumlu hale getireceğiz” demişti.
İş kanunlarında, merkezinde çalışanların olacağı yeni değişiklikler için düğmeye basıldı. Böylece yapılması planlanan düzenleme ile haftalık çalışma saatlerinin düşürülmesi planlanıyor.
Meslek gruplarına göre düzenleme
Anlaşılıyor ki Türkiye’deki çalışanı doğrudan ilgilendiren halihazırda yürürlükte olan 'İş Kanunu'na yeni bir pencereden bakılacak ve bu yapılırken her sektör kendi içinde değerlendirilecek. Türkiye'de 1936 tarihli İş Yasası ile çalışma süresi günde 8, haftada 48 saat olarak belirlenmişti. 2003’te ise hala yürürlükte olan İş Yasası'na göre Türkiye'de haftalık çalışma süresi 45 saate çekildi. Bu yasaya göre bir yılda bir işçiye en fazla 270 saat fazla çalışma yaptırılabiliyor. Ancak bazı sektörlere özel düzenlenen örneğin Basın İş Kanunu ve Denizcilik İş Kanunu gibi kanunlarda haftalık çalışma süresi 48 saat.
Yeni taslak çalışması sırasında ise her bir sektörün çalışma saatleri, yıllık izinleri, ücretleri ele alınacak. Bu kapsamda bütün çalışanları kapsayacak şekilde düzenlemeye gidilip çalışma saatlerinin 35-40 saate indirilmesi söz konusu. Ayrıca yeni hak kategorileri geliştirilirken de hem standart hem de mevcut haklar korunacak. Yeni kanun çalışmalarının merkezinde çalışanın olması ve çalışanın güçlendirilmesiyle işletme ve işverenin geliştirilmesi hedeflenecek.
Tasarıda öngörülen değişiklikler neler
Öncelikle başta da belirtildiği üzere Türkiye’de istisna sektörler olsa da genel olarak haftada en çok 45 saat çalışılabiliyor. Sözleşme ya da işyerindeki uygulamaya göre çalışılan günler 5 gün x 9 saat olacak şekilde eşit bölünebiliyor. Ancak sektöre göre iş günlerine günde 11 saati geçmeyecek şekilde farklı bir çalışma saati dağılımı da yapılabiliyor.
Hükümete göre bu çalışma saatleri, günümüz şartları ve teknolojideki gelişmelere göre uzun. Hazırlanan kanun tasarısında yer alan düzenlemeler ise şöyle:
- Öncelikle tüm sektörlerde haftalık çalışma saatleri 35-40 saate indirilecek. Sanayi sektöründe 45 saat olan çalışma saati, kanunla birlikte kademeli olarak düşürülecek. Ayrıca, basın ve denizcilik gibi sektörlerde 48 saatlik çalışma süreleri de düşürülecek. Bununla birlikte, yıllık izin sürelerinde de güncellemeler söz konusu.
- Kanun tasarısında hem fazla mesai ücretleri hem de tatil izin ücretlerinde de düzenlemeler yapılması bekleniyor. Fazla mesai ücretlerinin dolayısıyla çalışanların alım gücünün artırılması planlanıyor.
- Hala bir sorun olmaya devam eden kayıt dışı istihdamın önlenmesi için denetimlerin sıklaştırılması da gündemde.
- Kanunun bir başka amacı da işçilerin gelişimlerinin desteklenmesi, vasıflarının artırılmasına önem verilmesi. Bu hedefe işverenlere çalışana yönelik eğitim kursları düzenleme yükümlülüğü getirilecek. Böylece çalışanlar, kendilerini geliştirme yolculuğuna devam edeceği için yeni iş fırsatlarına da daha kolay erişebilecek.
Haftalık çalışma saati ve verimlilik ilişkisi
Günümüzde özellikle Avrupa ülkelerinde çalışanların belirli bir haftalık çalışma saati sınırı bulunuyor. Hatta pandemiyle beraber daha çok kabul gören uzaktan ya da hibrit çalışma sistemleri de iş hayatının içinde yerini aldı. Hangi çalışma biçimi olursa olsun bazı ülkeler ve dahi şirketler, haftalık çalışma saatlerini düzenlemek amacıyla çeşitli politikalar uyguluyor. İlaveten bu sınırların aşılması durumunda ek ödemeler veya izin hakları devreye alınabiliyor.
Tüm bu çaba ve düzenlemeler hem işçilerin haklarını korumak ve çalışma koşullarını iyileştirmek hem de çalışanların iş ve özel hayatlarını dengelemelerine yardımcı olmak amacı taşıyor. Haftalık çalışma saatleri ile verimlilik arasında doğrudan bir ilişki olduğu aşikar. İnsanlar aşırı çalıştıklarında yorgunluk ve stres yaşıyor; bu da verimi düşürüyor. Bu nedenle, dengeli bir çalışma programı oluşturmak hem çalışanların sağlığı hem de iş verimliliği açısından hayli önemli bir hedef. Tıpkı yeni tasarıda yer alması planlanan önemli değişikliklerin Türkiye’deki iş dünyasına ve çalışanlara olumlu katkı sağlamasının beklenmesi gibi.
