Bahar geldi! Bilenleri ve hevesle bekleyenleri de renkli gelenekleriyle baharı daha da şenlikli kılan Hıdrellez heyecanı sardı. İşte Hıdırellez’e dair yaşayan 10 gelenek!
Dünya üzerindeki en eski geleneklerden biri olan Hıdırellez Mezopotamya, Anadolu, İran, Yunanistan ve Doğu Akdeniz ülkelerinin kültürel bir simgesi aynı zamanda. Bu toprakların insanları için baharın gelmesi, doğanın uyanışa geçmesi, renklerin değişmesi ve neşenin hem tabiata hem de insanlara hakim olması demek. Aynı zamanda geçmişten bu yana süren bir geleneğin de yaşaması ve yaşatılması da…
Tarihi kaynaklara göre Hıdırellez Bayramı insanlık tarihinde çok eski zamanlardan beri farklı adlarla kutlanıyor. Çeşitli zamanlarda, farklı isimler altında kutlansa da Hıdırellez’in ortak motiflerine pek çok kültürde rastlanıyor. Hızır ve Hıdırellez’in kökeni hakkında çeşitli fikirler söz konusu. Bunlardan bazıları Hıdırellez’in Mezopotamya ile Anadolu kültürlerine ait olduğu, bazıları ise İslamiyet öncesi Orta Asya Türk kültür ve inançlarına ait olduğu yönünde. Hıdırellez Bayramı’nı ve Hızır inancını tek bir kültüre mal etmek pek de doğru bir yaklaşım olmasa gerek.
Hızır ve İlyas peygamberlerin hikayesi
Anadolu topraklarında İslamiyet’e geçiş sonrasında şekillenen ve günümüzde bizim topraklarımızda kutlanan şekliyle Hıdırellez'in ise iki önemli figürü bulunuyor: Hızır ve İlyas peygamberler. Hıdrellez günü, Hızır ve İlyas peygamberlerin yeryüzünde buluştuklarına inanılıyor. Yaygın bir inanca göre Hızır Peygamber, hayat suyundan (ab-ı hayat) içerek ölümsüzlüğe ulaşıyor. Zaman zaman özellikle baharda insanlar arasında dolaşarak zor durumda olanlara yardım ediyor; bolluk-bereket ve sağlık dağıtıyor. Hızır Peygamber baharın, baharla vücut bulan taze hayatın sembolü olarak görülüyor. 5 Mayıs’ı 6 Mayıs’a bağlayan gece ise Hızır ve İlyas peygamberlerin yeryüzünde buluştuğuna inanılıyor. Yine ihtiyacı olanlara yardım ettiklerine, bolluk-bereket saçtıklarına inanılıyor.
Eski zamanlarda kullanılan Rumi Takvim’e göre 23 Nisan’da kutlanan Hıdırellez, Miladi Takvim’e göre ise 6 Mayıs günü kutlanıyor. 6 Mayıs’tan 4 Kasım’a kadar olan süre ''Hızır Günleri'' adıyla yaz mevsimini, 8 Kasım’dan 5 Mayıs’a kadar olan süre ise ''Kasım Günleri'' adıyla kış mevsimini oluşturuyor.
Hıdırellez’i yaşatan 10 gelenek
Özellikle Anadolu’da günümüzde Hıdırellez’i yaşatan birçok gelenek keyifle uygulanıyor. İşte Hıdırellez’i yaşatanlar arasından seçtiğimiz 10 gelenek:
- Anadolu’da halk beyazlar giyip “Hıdırlık” denilen mesire yerlerine gidiyor. Bu bölgelerde bulunan mezarlık, yatır gibi çevre halkınca kutsal kabul edilen yerlere bez ya da çaput bağlanıyor.
- Biga'da Romanlar sağlık ve bereket için sabah namazından sonra Hıdırellez’i yerde yuvarlanarak kutluyor.
- Hastalıklar, ağrılar için şifa olduğuna inanılan Hızır Sopası’yla ağrı-sızı olan yerlere vurulup bu şekilde ağrıların geçirileceğine inanılıyor.
- Hıdırellez gecesinde, evdeki her bir kişi için yedi fasulye ya da yedi nohut toprağa ya da saksıya ekiliyor. Kişilerin başına gelebilecek kötülüklerin ekilen bu fasulye ya da nohutlara gelmesi dileniyor.
- Hıdırellez gecesi en çok yapılan etkinliklerden biri de ateş üzerinden atlamak. Ateş üzerinden atlandığında nazardan ve hastalıklardan korunulacağına, dilenenlerin olacağına inanılıyor.
- Gül ağacının altına dilek gömme ya da taşla çizme geleneği de Hıdırellez’in en bilinen uygulamalarından. Gül ağacı seremonisi ve dileklerin asılması da Hıdırellez akşamında oluyor. 5 Mayıs akşamı dilekler ya bir kağıda çizilip gül ağacının altına gömülüyor. Ardından sabaha karşı kağıt çıkarılıp akan suya atılıyor. Ya da gül ağacının altına taşlarla istenen şeylerin şekilleri çiziliyor.
- 5 Mayıs günü kırlardan 41 çeşit ot toplanıyor. Toplanan otlar bir suya konuyor ve o suyla Hıdrellez sabahı yüz yıkanıyor. Bu suyun sağlık ve güzellik getirdiğine inanılıyor.
- Hıdrellez Günü ihtiyacı olanlara yemek ikram ediliyor. Paylaşmanın bolluk ve bereket getireceğine inanılıyor.
- Evlenmek isteyen ama bir türlü evlenemeyen kızların başlarının üzerinde yeni kilit açılıyor. Bu sayede kısmetlerinin de açılacağı düşünülüyor.
- Hıdrellez gecesi olan 5 Mayıs’ta evin kapısına söğüt dalı asılıyor.
Hıdırellez Bayramı’nda tüm duaların gerçek olması, Hıdırellez’in bolluk ve bereket getirmesi dileğiyle!
