Baharın gelişiyle birlikte doğa uyanıyor, renkleniyor ve yeniden canlanıyor. İnsanlık için de bu mevsim, umut, yenilenme ve kutlama anlamına geliyor. 21 Mart'ta kutlanan Nevruz, birçok kültürde baharın gelişini müjdeleyen en eski ve en yaygın bayramlardan biri. Nevruz'un yanı sıra dünya genelinde birçok toplumun kutladığı bahar bayramları da benzer bir coşku ve anlam taşıyor
Nevruz bayramı
Nevruz, Orta Asya'dan Anadolu'ya kadar geniş bir coğrafyada kutlanıyor ve kökeni binlerce yıl öncesine dayanıyor. Özbekistan'dan Kazakistan'a, İran'dan Türkiye'ye kadar birçok ülkede önemli bir kültürel ve toplumsal bayram olarak kabul ediliyor. Nevruz, güneşin yeryüzüne ulaştığı ilk günü ve doğanın uyanışını, bereketin artışını temsil ediyor. Bu özel gün, aynı zamanda toplumsal birlik, dayanışma ve hoşgörüyü pekiştirmek için bir fırsat olarak değerlendiriliyor. Geleneksel danslar, müzikler, yemekler ve renkli etkinliklerle kutlanan Nevruz, toplumların bir araya gelmesini sağlayarak kültürel mirasın yaşatılmasına katkı sağlıyor.
Nevruz kutlama geleneği ve ritüelleri
Her yıl 21 Mart'ta kutlanan Nevruz Bayramı, çeşitli ritüeller ve inançlarla dolu. Kutlamalarda ateş üzerinden atlama geleneği önemli bir yer tutuyor. Ateş, eski Türkler tarafından kutsal kabul ediliyor ve üzerinden atlanarak kötülüklerin uzaklaşması ve sağlık, bolluk, bereket dilekleri temsil ediliyor.
Nevruz günü yenilen yemekler arasında ıspanaklı börek, soğan kabuğu ile boyanmış yumurtalar, yufka, sarı burma, şeker, leblebi, lokum sayılabilir. Ayrıca türbeler ziyaret edilir, dilekler tutulur, kırlarda çeşitli eğlenceler düzenlenir ve baharın ilk çiçekleri toplanıyor.
Farklı bölgelerdeki gelenekler de çeşitlilik gösteriyor. Örneğin Tunceli çevresindeki erkekler, Nevruz günü alınlarına kara sürerek su kaynaklarına giderler. Bu suyla yıkanınca dileklerinin kabul edileceğine inanılıyor. Mersin-Silifke bölgesindeki Toras Türkmenleri ise ağaçlara bez bağlayıp yaylalara çıkıyor ve o yılın bereketi için kurban kesip konuklarına ikram ediyorlar.
Nevruz kutlamalarında çeşitli inanışlar da rol oynuyor. Gaziantep ve çevresinde, "Sultan Navruz" adı verilen bir inanca göre bu gece uyanık olanların tüm dileklerinin gerçekleşeceğine inanılıyor. Kars civarında ise iplik ve iğnelerin birleşmesiyle evlilik kısmeti getireceğine inanılan bir ritüel yapılıyor.
İran, Afganistan ve Tacikistan'da yeni yıl bayramı olarak nevruz
Nevruz, özellikle İran, Afganistan, Tacikistan gibi ülkelerde de önemli bir bayram. Baharın gelişini, yeni yılı ve yenilenmeyi simgeliyor. Nevruz geleneksel ritüellerle, aile ziyaretleriyle, özel yemeklerle ve renkli etkinliklerle kutlanıyor. Bu bayramda, insanlar bir araya gelerek geçmişi anıyor, geleceğe umutla bakıyor ve dostlukları pekiştiriyor.
Hıdırellez: Türk-İslam kültüründe yenilenme ve bereket
Türk ve İslam kültüründe önemli bir yere sahip olan Hıdırellez, baharın gelişini müjdeleyen bir diğer bayram. Bu bayram, genellikle mayıs ayında kutlanıyor ve baharın gelişini, yeni bir dönemin başlangıcını simgeliyor. Kökeni çok eski tarihlere dayanan Hıdırellez kutlamaları, insanların kıştan bahara geçişini ve doğanın yeniden canlanışını coşkuyla karşıladığı özel bir zamanı işaret ediyor.
Hıdırellez günü, dünyada darda kalanların yardımcısı olduğu düşünülen Hızır ile denizlerin hakimi olduğuna inanılan İlyas'ın yeryüzünde buluştukları gün olarak kabul ediliyor. Bu gün, insanlar arasında umut, sevgi ve dayanışma duygularını pekiştirmek için bir fırsat olarak değerlendiriliyor. Kutlama ritüelleri arasında baht açma törenleri, gül ritüeli, yoğurt mayalama geleneği gibi çeşitli uygulamalar bulunuyor.
Hıdırellez, Türkiye'de 5 Mayıs'ı 6 Mayıs'a bağlayan gece kutlanıyor. Gregoryen takvimine göre 6 Mayıs, eski Rumi takvim olarak bilinen Jülyen takvimine göre ise 23 Nisan'da geliyor. Bu özel gün, kış mevsiminin sona erdiğini ve sıcak yaz günlerinin başladığını müjdeliyor.
Geleneksel ritüeller arasında, baharın gelişini simgeleyen çeşitli uygulamalar bulunuyor. Baht açma törenleri, genellikle genç kız ve kadınlar arasında yapılıyor ve talihlerinin açılması için çömleklere eşyalarını atmalarını atıp çömleği bir gece boyunca bekletiyorlar. Ayrıca bazı bölgelerde yoğurt mayalama geleneği de yaygın. Bu geleneğe göre Hıdırellez günü yoğurt mayalanıyor ve bir yıllık maya için doğadan toplanan özel malzemeler kullanılıyor.
Çin'de Fener Festivali
Çin geleneğine göre Çin Yeni Yılı'nın kutlamaları genellikle ay takviminin 15’inci gününe denk gelen Fener Festivali ile sona eriyor. Fener Festivali aynı zamanda Yuanxiao Festivali olarak da biliniyor.
Festivalin kökeniyle ilgili birkaç efsane bulunuyor. Birinci hikaye, ülkeyi birleştirmek isteyen Qinshihuang dönemini temel alıyor. Cennet Tanrısı'nın doğumuyla ilgili inanışa dayanıyor ve insanlar Cennet Tanrısı'na iyi hava ve sağlık için dua ediyor.
Diğer bir hikaye, İmparator Mingdi'nin Budist yazıtlar için Hindistan'a bir bilgin gönderdiği ve bilginin ilk ayın 15’inci gününde geri döndüğüne dair.
Günümüzde, fener gösterileri hala büyük bir etkinlik olarak kutlanıyor. Bu zamanda, birçok renkli fener sergileniyor ve insanlar aydınlatılmış gece manzarasının tadını çıkarıyor. Aileler bir araya geliyor ve birlikte gelenekse birl tatlı olan yuanxiao yiyor.
Budistlerin aydınlanma bayramı Vesak
Budistlerin en önemli bayramlarından biri olan Vesak, genellikle nisan veya mayıs aylarında kutlanıyor. Bu bayram, Budistlerin Siddhartha Gautama'nın (Buddha) doğumunu, aydınlanmasını ve nirvanaya ulaşmasını anmak için düzenleniyor. Vesak'ta, Budistler ibadetlerini yerine getiriyor, tapınaklara ziyaretlerde bulunuyor, dua ediyor ve fakirlere yardım ediyor.
Bahar festivalleri
Baharın gelişi, dünya genelinde birçok kültürde coşkuyla kutlanan ve farklı ritüellerle anlam kazanan bir dönem. Bu kutlamalar arasında yer alan çeşitli festivaller ve törenler, baharın müjdesini ve yenilenmeyi simgeliyor.
● Rio Karnavalı: Her yıl şubat veya mart aylarında Rio de Janeiro'da düzenlenen bu karnaval, canlı atmosferi ve renkli geçit törenleriyle Brezilya'nın ve dünyanın dört bir yanından ziyaretçileri cezbediyor.
● Holi Festivali: Hindu geleneği olan bu festival, mart veya nisan başında iki gün boyunca toz boya serpilerek kutlanıyor ve baharın gelişini temsil ediyor.
● Vernal Equinox Festivali: İngiltere'nin Wiltshire kentindeki Stonehenge'de her yıl 20 Mart'ta düzenlenen bu festivalde, baharın gelişi büyük bir coşkuyla kutlanıyor.
● Maslenitsa Bayramı: Rusya'da kutlanan bu bayramda, kışa veda edilirken bahar, geleneksel Rus blinileri ile karşılanıyor.
● Venedik Karnavalı: Her yıl yapılan bu karnaval, maskeli balo atmosferinde gerçekleşiyor ve tarihçesi bahar tanrıçası Eotre'ye kadar uzanıyor.
● Songkran Su Festivali: Tayland'da her yıl baharın gelişiyle birlikte gerçekleşen bu festivalde, üç gün boyunca coşkulu kutlamalar yapılıyor ve insanlar Buda figürlerinin üzerine su döküyor.
