Türkiye'de emeklilik sistemi, son yıllarda yapılan düzenlemelerle değişikliklere uğradı. İşte sistemdeki değişiklikler ve gündemde olan düzenlemeler...
Türkiye'de emeklilik sistemi, çalışanların gelecekte daha güvenli bir emeklilik dönemi geçirmelerini sağlamak amacıyla dönem dönem güncelleniyor. Bireylerin bu değişiklikleri yakından takip etmeleri ve emeklilik planlamalarını buna göre yapmaları önem arz ediyor. Bu yazıda, değişikliklerin ve/veya değişiklik planlarının detaylarını ve emeklilik sisteminin mevcut durumunu inceliyoruz.
Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) düzenlemesi: Öncelik, EYT düzenlemesinde. 3 Mart 2023 tarihinde Resmi Gazete'de yayımlanan kanunla, 8 Eylül 1999 tarihinden önce sigortalı olan vatandaşlar için yaş şartı aranmaksızın emeklilik hakkı tanındı. Bu düzenleme, uzun süredir bekleyen birçok kişinin emekli olmasına olanak sağladı.
“Kademeli Emeklilik” teklifi: Ancak EYT düzenlemesinden yararlanamayan ve 8 Eylül 1999 ile 16 Nisan 2008 tarihleri arasında sigortalı olan vatandaşlar için kademeli emeklilik sistemi TBMM’ye sunulan tekliflerden biri olarak dikkat çekiyor. CHP Karabük Milletvekili ve Plan Bütçe Komisyonu Üyesi Cevdet Akay, bu kapsamdaki vatandaşların kademeli emeklilik hakkından faydalanmalarını sağlamak ve esnaf ile memurların prim ödeme gün sayısını 9 binden 7 bin 200'e düşürmek amacıyla bir kanun teklifi hazırlayarak Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Başkanlığı'na sundu.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan, emeklilik sisteminde ve emekli olabilmek için gereken prim ve yıl şartlarında bir değişiklik düşünülmediğini ifade etti. Bu açıklamalar doğrultusunda, kademeli emeklilikle ilgili yeni bir düzenlemenin yakın zamanda yürürlüğe girmesi beklenmiyor.
Emeklilik yaşı ve prim gün sayısı: Mevcut uygulamada, emeklilik yaşı kadınlar için 58, erkekler için ise 60. Bu yaş sınırları 2035 yılına kadar sabit kalacak olup 2036'dan itibaren kademeli olarak artırılarak 2048 yılında hem kadınlar hem de erkekler için 65 yaşında sabitlenecek. Ayrıca 01.05.2008 ve sonrası sigorta başlangıcı olan sigortalılar için 7 bin 200 prim günü şartı geçerli. Tabii bazı meslek gruplarında yıpranma payı nedeniyle farklı emeklilik yaşları uygulanabilir.
Emeklilik aylığı hesaplama sistemi: Mevcut karma aylık hesaplama sisteminde özellikle Aralık 2024 ile Ocak 2025'te emekli olanlar arasında önemli maaş farkları oluşuyor. Bu farkın temel nedeni enflasyon oranları ve güncellenen katsayılarla ilgili. Bu nedenle, yeni bir emeklilik aylığı hesaplama yöntemi belirlenmesi gerektiği vurgulanıyor.
Emeklilik sistemleri
Türkiye’de emeklilik düzenlemeleri içinde devlet desteği de sağlanan sistemler söz konusu. İşte bu sistemler…
Bireysel Emeklilik Sistemi (BES): BES ve devlet katkısı, emeklilik sistemi içinde önemli bir yer tutuyor. BES, bireylerin emeklilik dönemlerinde ek gelir elde etmelerini amaçlayan bir tasarruf sistemi. 27 Ekim 2003 tarihinde yürürlüğe giren BES, 4632 sayılı Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu kapsamında başlatıldı. Vatandaşların çalışma hayatları boyunca birikim yaparak emeklilik dönemlerinde ek bir gelir elde etmelerini sağlamayı amaçlayan sistem kapsamında 2022 yılında yapılan düzenleme ile devlet katkısı oranı yüzde 25'ten yüzde 30'a yükseldi. Bu sayede, sisteme yatırılan her 1000 TL için devlet 300 TL katkı sağlıyor. BES hem gönüllü bireysel katılım hem de otomatik katılım sistemleriyle Türkiye’de emeklilik planlamasının önemli bir parçası.
Otomatik Katılım ve Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi (TES): Öte yandan mevcut sistemde, 45 yaş altı çalışanlar otomatik olarak BES'e dahil ediliyor ve çalışan maaşlarının yüzde 3'ü sisteme aktarılıyor. Yeni düzenlemelerle, bu sistemin işveren katkısı ile desteklenerek ikinci bir emeklilik imkanı sunması hedefleniyor. Bu kapsamda 2024-2026 dönemini kapsayan Orta Vadeli Program'a göre, Otomatik Katılım Sistemi'nin işverenlerin de katkısı ile ikinci basamak emeklilik sistemine dönüştürülerek Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi'nin kurulması planlanıyor.
TES'in 2024'ün son çeyreğinde yürürlüğe girmesi bekleniyordu ancak ertelendi. Yapılan güncellemeler ve değerlendirmeler sonucunda, sistemin 2025 yılında yürürlüğe girmesi planlanıyor ancak kesin tarih netleşmiş değil.
TES, mevcut sosyal güvenlik sistemine ek olarak çalışanlara ikinci bir emeklilik maaşı sağlamayı hedefliyor. Sistem, işveren katkısını da içeren bir yapıya sahip olacak ve çalışanların emeklilik dönemlerinde ek gelir elde etmelerine olanak tanıyacak. Sistemin detayları ve uygulama esasları üzerinde çalışmalar devam ediyor.
Şu anki sistemde 2000 yılı sonrası dikkate alındığında SGK’da 7 bin gün prim ile kadınlarda 58, erkeklerde 60 yaş şartı aranıyor. 2000 sonrası işe giren bir çalışan SGK öncesinde TES kapsamında emekli olabilecek. Sistem SGK’nın dışında işleyecek. Emeklilik sistemi olduğu için tamamlayıcı emekliliğe giren, belirli şart ve koşulları sağlayana kadar sistemde kalıp emekliliği için biriktirme imkanına kavuşacak.
Emeklilik hususundaki gelişmeleri takip etmek hem çalışan hem de iş veren açısından önem arz ediyor. Bu nedenle güvenilir haber kaynakları ve SGK ya da Resmi Gazete gibi ilgili kurumların duyuruları da dikkatle izlenmeli.
