Teknolojinin getirdiği en önemli eksilerden biri de her yıl katlanarak artan e-atıklar. Oysa 10 milyar dolarlık ham madde kaybına yol açan eski cihazları geri kazanmak mümkün.
Teknoloji geliştikçe hem elektronik cihaz çeşitleri hem de güncellemeleri dolayısıyla bu cihazların yeni modelleri artıyor. Yeni çıkan cihazlar bile bir yıl geçmeden bir üst modeli çıkınca bir kenara atılabiliyor. Birleşmiş Milletler Eğitim ve Araştırma Enstitüsü (UNITAR) de insanların her yıl ne kadar cihazı çöpe attığına ilişkin bir araştırma yaptı. Sadece çöpe giden e-sigara ‘vape'lerin toplam ağırlığının yaklaşık olarak 6 Eyfel Kulesi'ne eşit olduğunu saptandı. Araştırmada cihazlarla beraber her yıl çöpe giden yaklaşık 10 milyar dolarlık temel ham madde bulunduğu da ortaya çıktı.
Birleşmiş Milletler tarafından sonuncusu 2020 yılında açıklanan “Küresel E-atık İzleme Raporu”na göre ise 2019’da dünya genelinde kişi başı 7,3 kilogram elektronik atık üretildi. Elektronik atıkların yalnızca yüzde 17,4’ü kayıtlı olarak toplanıp geri dönüştürüldü. Rapora göre Türkiye’de de toplam elektronik atık miktarı 847 bin ton, kişi başına düşen elektronik atık miktarı ise yaklaşık olarak 10,2 kilogram oldu.
Elektronik atık olarak tanımlanan cihazlar
Öncelikle elektronik atıkları tanımak gerekiyor. Günlük hayatta kullandığımız ve işlevselliğini kaybetmiş ya da kullanım ömrünü tamamlamış tüm elektronik cihazlara elektronik atık ya da e-atık deniyor. Elektronik atık olarak tanımlanan cihaz ve ekipmanlardan bazıları şöyle:
- Televizyon ve monitör
- Bilişim ve telekomünikasyon ekipmanı
- Sabit ya da mobil telefon
- Küçük ev aletleri
- Faks ve fotokopi makinesi
- Oyuncak, eğlence ve spor aleti
- Kablo
- Aydınlatma ekipmanı
- Otomat
- Tıbbi cihaz
Elektronik atıkların geri dönüşümü nasıl yapılır?
Teknolojinin hızlı gelişimiyle ortaya çıkan elektronik atık konusunda birçok insanın da kafası karışık olabiliyor. Bu ürünlerin hangi atık kategorisine girdiği ve nasıl geri dönüştürüleceği tam olarak bilinmiyor. Oysaki bu atıklara ayrı bir önem verilmesi ve her birinin uygun toplama alanlarında geri dönüşüm için biriktirilmesi gerekiyor. Bu konuda yapılabilecek çok şey var.
Tıpkı diğer geri dönüşüm süreçlerinde olduğu gibi elektronik atıkların geri dönüşümü de atıkların toplanarak geri dönüşüm merkezine götürülmesi şeklinde gerçekleşiyor. Bu merkezlere giden atıklar, türlerine göre sınıflandırılarak kategorilerine ayrılıyor, bunların geri dönüştürülemeyen kısımları imha ediliyor. Aynı zamanda elektronik atıkların içerisinde bulunan plastik ve metal gibi malzemeleri dönüştürmek için ayrı bir işlemler uygulanıyor.
Geri dönüşüm neden önemli?
Elektronik atık geri dönüşümünün kazandırdıklarını şöyle sıralayabiliriz:
- Elektronik atıkların çevreye zarar vermelerini engellemek ancak geri dönüştürülmeleri ile mümkün. Bazı elektronik atıklar, çevreye ve canlılara zarar veren; kobalt, baryum, cıva gibi zararlı maddeler içeriyor.
- Elektronik atıkların geri dönüşüm uygulamaları sayesinde enerji tasarrufu sağlanır ve doğal kaynaklar da korunmuş olur.
- Bunlarla birlikte elektronik geri dönüşüm alanında yapılan yatırımlar, büyük bir istihdam alanı yaratır. Atıkların toplanması, ayrıştırılması ve geri dönüşümünde ihtiyaç duyulan iş gücü sayesinde yeni iş imkanları doğar.
- Elektronik atık geri dönüşümünden elde edilen malzemelerin alım satımı yapılabilir ve gereksiz yere oluşan atık alanlarının kullanılmasının önüne geçilir.
