Aklımda Deli Sorular isimli ilk kitabıyla dikkatleri çeken Tuba Köseoğlu Okçu ikinci kitabı Bu da Nereden Çıktı?’da “Bizi dünyaya neden leylekler getirir?”, “Wikipedia adı nereden geliyor?”, “Kafa kağıdı ne demek?”, “Uzayda ölen ilk canlı kim?”, “Dünyanın en soğuk yeri neresi?”, “Dünyanın en uzun tüneli nerede?” gibi yüzlerce ilginç soruya cevap arıyor. Biz de kitabı inceleyip en ilginç bilgilerden sizin için bir seçki hazırladık.
HAYVANLAR ALEMİ
Uzayda ölen ilk canlı kim?
Bu canlının adı Laika, kendisi bir köpek. Sovyet Devrimi’nin 40. yıldönümünde, Sputnik 2’nin uzaya gönderilmesine karar veriliyor. Ve bir ilk adım olarak da bir canlının Sputnik 2’de yer almasına karar veriliyor. 3 Kasım 1957’de Sputnik 2 uzaya gidiyor, içinde de bizim Laika. Ama Laika’nın dünyaya nasıl geri döneceği önceden planlanmadığı için (sadece 10 günlük yiyecek ve oksijeni var giderken), Laika Sputnik 2’nin içinde ölüyor. Zavallı köpekçik zaten değil 10 gün, sadece birkaç saat hayatta kalabiliyor (aşırı sıcak ve stres yüzünden)…
Yeni doğan bebekleri neden leylek getirir?
Varoluşunu sorgulayan çocuklara “seni leylekler getirdi” şeklinde verilen cevabın ve doğum süslerine konu bebek taşıyan leylek kavramının bugün Latin Amerika’dan Ortadoğu’ya dünyanın dört bir köşesine yerleşmiş olmasına Danimarkalı masalcı Hans Christian Andersen’e borçluyuz: “Leylekler” isimli masalında bu bebek taşıyan leylek konusundan bahsetmiş kendisi. Ama o da esasen bu hikayeyi Pagan İskandinav topraklarından almış. Vikingler döneminde, evlilikler genellikle 21 Haziran’da yani yaz gündönümünde yapılırmış çünkü yazın doğurganlığın daha yüksek olduğuna inanılırmış. Çoğunlukla da bu çiftlerin dokuz ay sonra çocuğu olurmuş ve dokuz ay sonraki dönem, yani mart-nisan ayları da leyleklerin geri geldiği zamana denk düştüğünden, yeni doğan bebeklerle leyleklerin bir bağlantısı olduğu yönünde pagan bir sembolizm ortaya çıkmış.
Bülbül neden çile çekiyor?
Müzeyyen Senar’ın çok güzel seslendirdiği, Saadettin Kaynak’ın bestelediği “Çile bülbülüm çile” şarkısında, nakaratın ardından gelen “Allah” nidası ile pekiştiği için biz genelde “çile" sözcüğünü dert olarak algılıyoruz ama o anlamda değilmiş bu çile. Türkçede nedense artık yaygın kullanmadığımız bir yüklem var: Çilemek. Anlamı çın çın ötmek. Şarkının sözlerini yazan Vecdi Bingöl, “çile”yi burada dert olarak değil, çın çın ötmek olarak kullanmış ve bülbülden ötmesini dilemiş.
ÜLKELER/COĞRAFYA
Hangi ülkede satranç zorunlu ders?
Ermenistan’da 7-9 yaş arası ilkokul öğrencileri için satranç zorunlu dersmiş, tıpkı matematik, tarih, dilbilgisi gibi. Bu tercihte, Ermenistan’da kültürel olarak satranç oyununa çok önem verilmesi kadar, eğitim bakanlığının “satrancın kişilik gelişiminde önemli bir rol oynadığı” yönündeki görüşü de etkiliymiş.
Dünyanın en uzun tüneli hangisi?
Dünyanın en uzun tünelinin adı Gotthard Tüneli imiş, 57 kilometre uzunluğundaymış ve İsviçre ile İtalya’yı Alp Dağlarının altından birleştiriyormuş. Yapımı 17 sene sürmüş.
İçinden demiryolu geçen havalimanı olur mu?
Yeni Zelanda’nın kuzeyindeki küçük bir kasaba olan Gisborne’un yerel havalimanı, dünyada uçak pistinden demiryolu geçen tek havalimanıymış. Neyse ki bu havalimanında bugüne kadar herhangi bir uçak-tren çarpışması yaşanmamış.
Dünyanın en soğuk yeri neresi?
Tahmin edilebileceği üzere, dünyanın en soğuk yeri Antarktika olup, en düşük ısı burada Ağustos 2010’da uydu aracılığıyla elde edilmiş. Isının düşüklüğü ise korkutucu: -94.7 derece. Fahrenheit ile -135.8. Maalesef bu ölçüm, uydu ile yapıldığı ve bu bağlamda Guinness ölçüm standartlarıyla örtüşmediği için kitaba alınmamış.
Hangi ülkelerin bayrakları aynı?
Haiti ve Liechtenstein’ın bayrakları meğer aynıymış ve bunu iki ülke de bilmiyormuş. 1936’da Berlin’de düzenlenen Olimpiyat Oyunları’nda bu aynılık ortaya çıkmış. Ayrımı sağlamak üzere, Liechtenstein daha sonra bayrağının sol üst köşesine taç kondurmuş…
KÖKENİ/ANLAMI NEREDEN GELİYOR?
Nirvana ne demek?
Öncelikle şunu netleştirelim, bahsettiğimiz “nirvana” müzik grubu olan değil, Budizm’deki Nirvana. Her türlü istekten, şiddetli arzudan ve “olmak”tan, acıdan ve ömürlerin sonsuzca tekrarından ve nefislerinden kurtulmak şeklinde bir mecazi anlam taşıyan “nirvana” sözcüğünün sözlük anlamı “sönmek” demekmiş, tıpkı yanacak parafin kalmayınca bir mumun sönmesi gibi.
Eskiler, kimliğe neden kafa kağıdı der?
Gençler pek bilmeyebilir ama eskiler, nüfus cüzdanına “kafa kağıdı” derler. Bunun nedeni şuymuş: 1845’te yapılan bir nüfus sayımı sonrasında, Osmanlı’da erkek vatandaşlara, kimlik bilgilerini içeren ve nüfus tezkiresi denen bir kağıt belgesi verilmiş. Erkekler bu belgeyi katlar, feslerinin içine koyup kafalarında taşırlarmış. O nedenle de bu kimlik belgesinin adı halk arasında kafa kağıdı olmuş.
Wikipedia adı nereden geliyor?
Pedia, malum ansiklopedi gibi “pedia” yani Yunanca eğitmek kökeninden geliyor. Wiki ise, Hawai dilinde “çabuk” ya da “hızlı hızlı” demekmiş. 1995’te bugünün Wikipedia’sının ilk sürümü olan “wikiwikiweb”i kuran Howard G. Cunningham, bir Hawai seyahatinde öğrenmiş bu kelimeyi ve bu şekilde günlük kullanıma kazandırmış.
TARİH
Türkiye’de ilk güzellik yarışması ne zaman düzenlendi?
O zamanki adıyla Güzellik Kraliçeliği Müsabakası ilk kez 1929 senesinde, bar gibi yerlerde çalışanlar haricinde Türk vatandaşı olan 18-25 yaş arası evlenmemiş tüm dinden kadınlara yönelik olarak düzenlenmiş. Jüride Halid Ziya Uşaklıgil, Hüseyin Rahmi Gürpınar, Cemal Reşit Rey, İbrahim Çallı gibi ünlü isimler yer alıyormuş. Birinciliği Feriha Tevfik Hanım, ikinciliği Seniha Hanım, üçüncülüğü ise Matmazel Araksi kazanmış.
Tarihin en büyük müze hırsızlığı hangisi?
18 Mart 1990 sabahının erken saatlerinde, polis kıyafeti giyen iki kişi Boston’daki Isabella Stewart Gardner Müzesi’ne geliyor, güvenlik görevlilerini etkisiz hale getiriyor, güvenlik sistemini devre dışı bırakıyor. Ardından da Rembrandt’ın bilinen tek deniz manzarası tablosu olan ‘Storm on the Sea of Galilee’ isimli tablosunu, Vermeer’in ‘Konser’ isimli tablosunu, Manet’nin ‘Chez Tortoni’ isimli tablosunu ve birkaç başka eseri daha çalarak kayıplara karışıyorlar. Toplam 300 milyon dolar değerindeki bu soygun halen çözülememiş, tablolar halen bulunamamış.
