İngiltere’de uzun süren tartışmaların ardından, II. Dünya Savaşı sırasında Alman Enigma makinelerinin şifresini çözen Alan Turing’in yeni 50 sterlinlik banknotlarda boy göstermesine karar verildi. Bu vesileyle her gün milyonlarca insanın elinde dolaşan kağıt paraları süsleyen bilim insanlarını hatırlamak istedik. İşte banknotların üzerindeki ünlü bilim insanları.
5 Türk lirasının arka yüzünde resmi bulunan Aydın Sayılı, dünya üzerinde bilim tarihi doktorası alan ilk insan. Sayılı, 1913 yılında İstanbul’da doğdu. Lise dönemindeki üstün başarısından ötürü dönemin Milli Eğitim Bakanı'nın desteğini aldı ve yurt dışı sınavlarında dereceye girerek Harvard Üniversitesi'nde Bilim Tarihi okudu. Sayılı, Amerika Birleşik Devletleri’ndeki çalışmalarını tamamladıktan sonra, 1943 yılında Türkiye’ye geri döndü. Orta Çağ bilim tarihine ışık tutan eserleri ile alanında oldukça önemli bir yer edinen Aydın Sayılı, ayrıca 1973 yılında Polonya hükümeti tarafından Kopernik Madalyası’na, 1977 yılında TÜBİTAK Hizmet Ödülü’ne ve 1990 yılında UNESCO Ödülü’ne layık görüldü.
Cahit Arf (1910-1997)
10 Türk lirasının üzerinde dünyaca ünlü bir matematikçi olan Cahit Arf’in resmi bulunuyor. 1910 yılında Selanik'te dünyaya gelen Ord. Prof. Dr. Cahit Arf, 1938 yılında Göttingen Üniversitesi’nde doktorasını tamamladı. 1962 yılına kadar İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’nde görev yapan Arf, daha sonra Robert Koleji’nde matematik dersleri verdi. Hesse-Arf Kuramı'nı geliştiren Alman matematikçi Helmut Hesse ile beraber çalıştı. Cahit Arf, TÜBİTAK'ın ilk bilim kurulu başkanlığını yaptı. 1997'de ölümünden sonra, adı ULAKBİM Bilgi Merkezi'ne verildi. Cahit Arf; Arf Sabiti, Arf Halkaları ve Arf Kapanışları gibi terimlerin isim önderi.
Mimar Kemaleddin (1870-1927)
20 Türk Lirası’nın üzerinde resmi bulunan Mimar Kemalettin, 1870 yılında İstanbul'da doğdu. Bugünkü İstanbul Teknik Üniversitesi’nin temeli kabul edilen Hendese-i Mülkiye Mektebi’nde eğitim aldı ve Alman akademisyen August Jachmund'un asistanlığı görevine getirildi. 1895’te devlet tarafından Berlin’deki Charlottenburg Teknik Okulu’na gönderilen Mimar Kemalettin, burada iki senelik mimarlık eğitimi gördü.
1908'de Osmanlı Mimar ve Mühendis Cemiyeti adlı ilk meslek odasını kuran Mimar Kemaleddin, Birinci Ulusal Mimarlık Akımı’nın öncülerinden biridir. Klasik dönem Osmanlı ve Alman mimarilerinin belirgin özelliklerini sentezleyerek kendi alanında yeni bir tarz oluşturan Mimar Kemalettin’in tanınan eserleri arasında Gazi Üniversitesi Rektörlük binası, Hababam Sınıfı filminin çekildiği Çamlıca Kız Lisesi binası, Sofya, Edirne ve Selanik garları bulunuyor.
Isaac Newton (1643-1727)
İngiltere’de kullanılan ve 1988’de tedavülden kaldırılan 1 pound üzerinde Isaac Newton’ın resmi bulunuyordu. İngiliz Sir Isaac Newton, dünya tarihinin en önemli bilim insanlarından biri olarak kabul ediliyor. On iki yaşında Grantham’da King’s School’a yazılan Newton, bu okulu 1661’de bitirdi. Aynı yıl Cambridge Üniversitesi’ndeki Trinity Kolej’e girdi. Nisan 1665’te bu okuldan lisans derecesini aldı.
Lisansüstü çalışmalarına başlayacağı sırada ortalığı saran veba salgını yüzünden üniversitesi kapatıldı. Ailesinin çiftliğine sığınan Newton, burada yaşadığı iki sene boyunca en önemli buluşlarını gerçekleştirdi. Diferansiyel ve integral hesabın temellerini attı, beyaz ışığın renkli bileşenlerine ayrıştırılabileceğini saptadı ve cisimlerin birbirlerini, uzaklıklarının karesi ile ters orantılı olarak çektikleri sonucuna ulaştı. Newton’ın bilime en büyük katkısı mekanik alanında gerçekleşti. Merkezkaç kuvveti yasası ile Kepler yasalarını birlikte ele alan bilim insanı kütle çekim yasasını ortaya koydu. Bilim adına yapmış olduğu bu çalışmalar sonraki yıllarda ve hatta günümüzde de bilim insanlarına ışık tutmaya devam ediyor.
Benjamin Franklin (1706-1790)
100 dolar üzerinde resmi yer alan Benjamin Franklin elektrik alanında öncü bir mucitti. 17 Ocak 1706'da 17 çocuklu bir ailenin oğlu olarak ABD’de doğdu. On yaşında okulu bıraktı. 12 yaşındayken basımevi yöneten ve bir gazete sahibi olan ağabeyi James'in yanına çırak olarak girdi. 1730'da Philadelphia'da bir basımevi ve gazete kurdu. İçindeki bilim aşkı hiç sönmeyen Franklin, elektriğin doğası üzerine önemli keşifler yaptı, elektrik ve yıldırımın birbirinden farklı olmadığını keşfetti. Fırtına bulutundan elektrik toplamak için uçurtma uçurdu. O dönemde bilim insanları için kullanılan terimle doğal filozoftu. Paratonerin mucidi Franklin’in diğer icatları arasında çift odaklı gözlükler ve cam armonika bulunuyor.
Mary Somerville (1780-1872)
İskoçya’da kullanılan 10 sterling üzerinde bilim insanı Mary Somerville'in resmi bulunuyor. Somerville, matematik ve astronomi alanında çalışmalarıyla tanınan, İngiliz bir bilim insanıydı ve bilim eğitimine büyük katkılarda bulundu. “19. yüzyıl biliminin kraliçesi" olarak tanınan Somerville İskoçya'da doğdu. İlk bilimsel yazısı, güneş ışınlarının mıknatıslama gücü hakkındaydı. Kraliyet Derneği’ne kadınların katılması yasak olduğu için, bu bildiri derneğe eşi tarafından sunuldu. 1831'de gök cisimlerinin işleyişi üzerine yazdığı eseri yayımladı. Somerville'in özgün fikirlerini de içeren bu kitap, yüzyılın geri kalan bölümünde, ileri matematik eğitiminde yaygın olarak kullanılan bir ders kitabı haline geldi.
Marie ve Pierre Curie
