Şanlıurfa’nın şehir merkezine 20 km’lik mesafede yer alan Göbeklitepe’nin uygarlık tarihinin en eski inanç merkezi olduğu kanıtlandı. Merak edenler için Göbeklitepe’nin bilinmeyenlerini derledik...
Bundan tam 12 bin yıl önce Fırat ve Dicle nehirleri arasında kalan o bereketli coğrafyada insanlık tarihinin en eski inanç merkezi inşa edildi. Bugün hâlâ tarih, coğrafya, sosyoloji, teoloji ve antropoloji gibi bilim dallarını doğrudan ilgilendiren inanılmaz bulgular elde edilmesine devam eden Göbeklitepe eski çağlara dair öğrenilen her türlü ezberi bozuyor.
İşte Göbeklitepe hakkında merakınızı giderecek 10 soru ve cevapları...
1. Göbeklitepe nedir?
Göbeklitepe, insanlığın yerleşik hayata geçtiği ilk merkez olarak bilinse de bölgede kazı çalışmalarını yürüten arkeolog ekibi Göbeklitepe’nin bir yerleşim merkezinden ziyade bir inanç merkezi karakteri taşıdığını ifade ediyor. Bu yönüyle tarihteki ilk “hac mekanı” olduğu düşünülen Göbeklitepe, yüzyıllar boyunca birçok dini ritüele ev sahipliği yapmış.
2. Göbeklitepe neden bu kadar önemli?
Şimdiye dek dünyada ortaya çıkarılan ve insan eliyle inşa edilen tüm yapılardan daha eski olduğu bilinen Göbeklitepe’nin Mısır Piramitleri’nden 7500 yıl, İngiltere’de bulunan Stonehenge’den 7000 yıl daha eski olduğu kanıtlanmış durumda.
3. Göbeklitepe tam olarak nerede?
Şanlıurfa şehir merkezine sadece 20 km mesafede bulunan Örencik Köyü sınırları içinde yer alan Göbeklitepe konumu itibariyle Mezopotamya adı verilen “Bereketli Hilal”in tam kalbinde bulunuyor.
4. Göbeklitepe nasıl ortaya çıkarıldı?
1983 yılında Örencik yakınlarında tarlasını süren Mahmut Kılıç isimli çiftçinin tarlada bulduğu oymalı taşı Şanlıurfa Müzesi’ne götürmesi Göbeklitepe’den yükselecek arkeolojik hazinenin ilk sinyali oldu. Ancak 1995 yılına kadar bölgede önemli bir kazı çalışması yürütülemedi. 1995 senesine gelindiğinde Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi, Kültür Bakanlığı ve Alman arkeoloji profesorü Prof. Dr. Klaus Schmidt ortaklığı ile Göbeklitepe’yi geleceğe taşıyan kazı çalışmaları başlatıldı.
5. Göbeklitepe’den uygarlık tarihine dair neler öğrendik?
Göbeklitepe kazılarını yürüten Dr. Klaus Schmidt’e göre insanoğlunun tarımla birlikte yerleşik hayata geçtiği tezi Göbeklitepe ile çürümüş durumda. Çünkü tarihin en eski tapınağı ve dini merkezi olan Göbeklitepe’nin civarında rastlanan bulgular, insanları yerleşik hayata geçiren etkenin aslında bu tip inanç merkezleri olduğunu gösteriyor.
6. Göbeklitepe’nin “ilk”leri neler?
Buğday tarımının ilk kez yapıldığı ve tarihte ilk kez bira üretiminin gerçekleştirildiği Göbeklitepe, aynı zamanda mimari konusunda da tarihteki birçok ilki bünyesinde barındırıyor. Su geçirmez şekilde inşa edilen zemini, T formundaki dikilitaşları ve çeşitli figürlerle süslü oyma taşları ile Göbeklitepe’nin günümüz mimarisine atılan ilk adım olduğu kabul ediliyor.
7. Göbeklitepe’de bulunan sütunların üzerindeki figürler ne anlama geliyor?
T formundaki sütunların üzerinde bulunan aslan, turna, yılan, sığır ve yabani bitki figürleri Mezopotamya’nın Neolitik Çağ boyunca son derece zengin bir doğal ekosisteme sahip olduğunu ve Göbeklitepe insanlarının bu hayvan silüetlerine onları resmedecek kadar hakim olduklarını kanıtlıyor.
8. Göbeklitepe ziyaret edilebiliyor mu?
Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Doğuş Holding işbirliği ile kazı alanlarına girmemek koşuluyla ören yeri ziyarete açılmış durumda. Özel bir tavan sistemi ile korumaya alınan tapınak kompleksleri ve buluntuların sergilendiği müze bölümü tıpkı normal bir arkeoloji müzesini ziyaret eder gibi gezilebiliyor.
9. Göbeklitepe kazısı ne zaman sonlanacak?
Göbeklitepe’nin gizlediği hazineleri tümüyle açığa çıkarmak için en az 200 yıla daha ihtiyaç olduğunu belirten kazı ekibi bu sürenin afet vb mücbir sebeplerden ötürü uzama ihtimalini de hesaba katıyor.
10. Göbeklitepe’de rastlanan en güncel bulgular neler?
