Teknolojiden sosyal hayata bazı kavramları artık daha çok duyacağız. Bazılarının var oluşu çok da yeni olmasa da kullanıma geçmeleriyle ya da felsefeleriyle bilinirliklerinin artması kaçınılmaz. Bu kavramları sizin için derledik.
Teknolojinin geçmişten bugüne gelişimine bakıldığında yabancı olduğumuz birçok kavram artık ismimiz kadar tanıdık oldu. Son dönemde duymaya başladığımız Passkey, Davranışların İnterneti (IoB - Internet of Behaviors), Kuantum Hesaplama, Nimby ve Yimby, Kriptografi, Sinyakıt ise henüz çok yeni. Zamanla duymaya alışacağımız yeni kavramlara birer pencere açıyoruz.
Passkey: Passkey, çevrimiçi kimlik doğrulama için şifreleri kaldırmak üzere tasarlanmış bir endüstri standardı uygulaması. Apple’ın Passkey uygulaması, kullanıcıların Apple cihazlarından herhangi bir parola olmadan web sitelerine ve hizmetlere giriş yapmasına olanak tanıyor. 2022 yılının başında Apple, Google ve Microsoft, FIDO İttifakı ve World Wide Web Konsorsiyumu platformlarda kullanıcı kimlik doğrulaması için şifreleri kaldırma konusunda bir çalışmaya imza attı. Sonuç olarak Apple da Haziran 2022’de Dünya Çapında Geliştirici Konferansı'nda (WWDC) “Passkey” adlı bu standardın kendi uygulamasını duyurdu. Apple’ın Passkey'i macOS Ventura, iOS 16 ve iPadOS 16'da desteklenecek.
Davranışların İnterneti (IoB - Internet of Behaviors): Nesnelerin İnterneti (IoT) çok daha tanıdık bir kavram. IoT’un kapsamında olan Davranışların İnterneti (IoB) ise pek öne çıkmıyordu. Nesnelerin İnterneti, davranışı etkilemek için veri ve öngörüleri kullanmakla ilgilenirken IoT cihazları, IoB paradigmaları için devasa veri tabanları sunuyor. IoB’un kullanımıyla, işletmeler, müşteri davranışlarını takip edebilecek ve IoT yardımıyla kendi kanallarından faydalanmak için IoB'yi çok daha fazla kullanacak. Örneğin telefonda bir kilo kontrolü uygulaması kullanılıyorsa kullanıcının fiziksel aktivite rutini, diyeti, uyku düzeni ve diğer alışkanlıkları hakkında IoB sayesinde bilgi toplanabilir. Bu bilgiler ışığında, kullanıcıya davranışsal iyileştirme yöntemleri sunulabilir, rehberlik edilebilir.
Kuantum Hesaplama: Herhangi bir kaynaktan bağımsız olarak verileri anında sorgulamaya, izlemeye, yorumlamaya, bunlara göre hareket etmeye imkan veren “Kuantum Hesaplama” normal bilgisayarlara oranla çok daha hızlı olan kuantum bilgisayarlarda kullanılıyor. Kuantum hesaplamadan birçok alanda yararlanılabilir. Bunlar arasında bankacılık ve finansta kredi riskini izlemek, yüksek frekanslı ticaret yapmak ve dolandırıcılığı tespit etmek, sağlık alanında sunduğu verilerle salgın hastalıkların takibi ve önlenmesi konusunda destek sunmak; yine sunduğu veriler sayesinde potansiyel aşılar geliştirmek sayılabilir.
YIMBY ve NIMBY: Yeni terimler olmasa da bu iki kısaltmayı dünyanın içinde bulunduğu ekonomik daralma sebebiyle artık daha sık duyacağımıza kuşku yok. 1980’lere tarihlenen İngilizce “Yes, In My Backyard" (Evet, arka bahçemde) cümlesinin baş harflerinden oluşan kısaltma YIMBY ile “Not In My Backyard” (Hayır, arka bahçemde olmasın) cümlesinin baş harflerinden oluşan kısaltma NIMBY, bu yıl itibarıyla sıkça duyacağımız terimler arasında. YIMBY felsefesi, konut maliyetlerinin uygun olmayan seviyelere yükseldiği şehirlerde konut arzının artırılmasını destekliyor. YIMBY destekçileri, yeni konut üretimiyle birlikte alışveriş merkezleri gibi eski binaların konuta dönüştürülmesi yoluyla da konut sayısının artırılmasına imkan sağlayan imar anlayışını savunuyor. Bazı YIMBY'ciler temiz enerji veya alternatif ulaşım gibi kamu yararına çalışan projeleri de destekliyor. NIMBY kavramı ise yerel halkın kentsel alanlarda risk oluşturan kamu tesislerinin inşasına karşı direnişini tanımlıyor. NIMBY kapsamında hizmet ya da tesisin faydalı olacağı kabul ediliyor ancak tesisin yaşanılan muhitten uzak bir mesafede olması şartı koşuluyor.
Kriptografi: Bilgi güvenliği kavramıyla birlikte yeniden gündeme gelen kriptografi, günümüzde hem kişisel hem de kurumsal alanda kullanılan bir yöntem. Gizli tutulması gereken bilgilerin deşifre edilmemesi için kullanılan yöntemlerin tümüne kriptografi deniyor. Kriptografi; dijital platformlar, bilişim sektörü, yazılımlar, güvenlik ekipmanlarında, resmi yazışmalarda kullanılıyor. Kriptografi, iki veya daha fazla taraf arasında güvenli ve şifreli mesajlar gönderme yöntemi ve uygulaması. Kriptografi sayesinde dijital para işlemleri takma ad kullanılarak güvenli ancak “güven gerektirmeyen” bir şekilde gerçekleştiriliyor. Banka veya aracıya gerek kalmıyor. Gönderen, mesajı "şifreleyerek" bunu üçüncü taraflardan gizliyor, alıcı ise mesajın "şifresini çözerek" bunu tekrar okunur hâle getiriyor.
Sinyakıt: Çevreci anlayışın yükseldiği, temiz enerjiye geçişin önem kazandığı günümüzde sentetik yakıt veya sinyakıtın yakında alternatif yakıtlardan biri olması bekleniyor. Son zamanlarda daha sık duyduğumuz sentetik yakıtın patenti 1900’lerin başında alınmış. Sentetik yakıtların ham petrolden gelen dizel veya benzinden temel farkı, yenilenebilir enerji kullanılarak CO2 ve hidrojenden üretilmesi. Kısaca su ve karbondioksitten elektrik kullanılarak üretilen bir yakıt türü sentetik yakıt. Her ne kadar günümüzde ismini yaygın olarak duyursa da sentetik yakıtın sık kullanılamamasının sebebi alternatiflerinin ön plana çıkması. Sentetik yakıtta ana fikir diğer yakıtlar gibi yaygın olarak kullanılması üzerine kurulmuş. Yani sentetik yakıt almak için bir yakıt pompasına gidip aracınızın deposunu dolduracaksınız. Hedef bu olsa da alternatifleri var olduğu sürece kullanım artışı yavaş olacağa benziyor. McKinsey’in son raporlarına göre hidrojen ve hidrojenden türetilen sinyakıtların 2050 yılına kadar küresel enerji tüketiminin yüzde 10'unu oluşturacağı tahmin ediliyor.
