B12 belki de adını en çok duyduğumuz, en fazla merak edilen vitamin. B12 eksikliğinden bahseden, ilaç kullandığını söyleyenlere sıkça rastlıyoruz. Peki B12 nedir? Neden önemli bir vitamindir? Eksikliğinde ne yapmak gerekir? Bu soruların peşine düştük…
Nasıl besleneceğimiz, sağlığımıza nasıl dikkat edeceğimiz en büyük merak konularından biri. Vitaminler, özellikle B12 vitamini ise adını sıkça duyduğumuz konulardan biri. Belki de eksikliğinden en çok bahsedilen, bu eksikliği gidermek için en çok ilaç tüketilen vitamin bu. Fakat gerçekte B12 vitamini nedir? Kafamıza göre tükettiğimiz haplar bize faydadan çok zarar sağlıyor olabilir mi? B12 eksikliğimiz varsa, bunu nasıl anlarız, nasıl tedavi ederiz? Bu soruları konunun uzmanlarına yönelttik.
Görüşlerine başvurduğumuz Memorial Hizmet Hastanesi Dahiliye Bölümü’nden Dr. Bedia Sander, B12 vitamini emiliminin gerçekleşebilmesi için mide, pankreas ve ince bağırsağın fonksiyonlarının normal olması gerektiğinin altını çiziyor. Bunlardan birindeki bozukluk B12 vitamininin eksikliğine yol açıyor. Zira bu vitamin midemizde salgılanan bazı enzimler aracılığıyla açığa çıkıyor. B12 vitamin eksikliği ciddi fiziksel ve zihinsel sorunlara neden olabiliyor. B12, alyuvarların kemik iliğinden üretilmesi için gerekli olduğundan vitaminin yeterli miktarda olmaması halinde kansızlık oluşuyor. Bunun yanında B12 eksikliğinden ilk olarak beyin ve sinir dokusu etkilendiğinden nörolojik ve zihinsel problemler de ortaya çıkabiliyor.
Ne işe yarar?
B12 vitamini sinir tahribatını önlüyor, doğurganlık ile hücre oluşumunu sağlıyor. Hücrelerin uzun yaşamasını ve sinir uçlarının normal gelişimini kolaylaştırıyor. Hafızanın güçlenmesine ve öğrenmeye yardım ediyor. Ayrıca enerji metabolizmasında ve sinir sisteminde önemli fonksiyonları bulunuyor. İnsan bedeni beş yıllık B12 vitamini depolayabiliyor. B12 vitamini fazlalığı ise zararlı değil. Alınan B12 vitamininin fazlası idrarla zararsız şekilde vücuttan atılıyor.
Hangi gıdalarda bulunur?
B12 vitamini et, süt, yumurta gibi hayvansal gıdalarda yüksek miktarda bulunuyor. Dr. Sander, karaciğer, böbrek, kırmızı et, yumurta, süt, peynir ve balık gibi besinlerin B12 vitamini açısından özellikle zengin olduğunu belirtiyor. Mayalı soya ürünleri ve deniz yosunu da B12 vitamini bulunan yiyecekler arasında.
Kimlerde eksiktir?
B12 vitamini içeren gıdaların yeterli miktarda tüketilmemesi, yeteri kadar tüketilmesine rağmen vücuttaki emilim bozukluğu nedeni ile yeteri kadar alınamaması, aşırı alkol kullanımı, bazı ilaçların uzun süreli kullanımı bu vitaminin eksikliğine neden oluyor.
Memorial Dicle Hastanesi İç Hastalıkları Bölümü’nden Uz. Dr. Erhan Aydın ise et tüketmeyen kişilerin B12 eksikliğine karşı özellikle dikkat etmesi gerektiğinin altını çiziyor. Zira sinir dokusunun sağlığı ve kırmızı kan hücresi üretimi için gerekli olan B12 vücut tarafından üretilemiyor ve dışarıdan aldığımız besinlerden, büyük oranda hayvansal gıdalardan sağlanıyor. Kırmızı et, tavuk, balık, karaciğer, deniz ürünleri, süt, yumurta, yoğurt ve peynirde bolca bulunurken sebze ve meyve grubunda bulunmuyor. Dolayısıyla vegan ya da vejetaryen beslenme tarzını benimseyenlerin vücutlarındaki B12 miktarını sık sık kontrol ettirmeleri gerekiyor.
Bunun yanında 50 yaş ve sonrasında B12 vitamininin vücut tarafından emilmesi zorlaştığından bu yaşı aşmış kişiler de B12 eksikliği yaşayabiliyor. Ayrıca zayıflama amaçlı mide-bağırsak ameliyatı olanlar, alkol alışkanlığı bulunan kişiler, yetersiz beslenen küçük çocuklar veya hamileler, antibiyotik sonrası bağırsakta aşırı bakteri çoğalması, uzun süre şeker hastalığı ve mide ilacı kullananlar, HIV pozitif kişiler B12 vitamin eksikliği açısından risk altında bulunuyor.
Eksiklik belirtileri nelerdir?
Aydın, vücuttaki B12 eksikliğinden nasıl şüphelenebileceğimiz hakkında da bazı ipuçları veriyor: “B12 eksikliği yaşayan kişilerde denge kaybı, yürümede zorluk, dilin şişmesi, uyuşma, karıncalanma, halsizlik, iştahsızlık, hafıza kaybı, dikkat dağınıklığı, ishal ve kulakta çınlama gibi şikayetler ortaya çıkar. Ayrıca zihinsel fonksiyonlarda bozulmaya neden olduğu için yaşlı hastalarda Alzheimer ile karıştırılabilir. B12 eksikliği yaşlılarda oldukça yaygındır ve bu yaş grubunda depresyonun temel nedenlerinden biridir. Kansızlık da B12 vitamini eksikliği yaşayan kişilerde sıklıkla görülür.”
Ne yapmalı?
B12 vitamini eksikliğinin tedavisi doktor gözetiminde, B12 hapları ya da iğneyle gerçekleştirilebiliyor. Bunun yanında gıda takviyeleriyle de vücuttaki B12 miktarını artırmak mümkün. Fakat öncelikle doktora görünüp bu konuyu danışmak gerekiyor. Zira B12 vitamini eksikliği hem önemli hem de başka hastalıklarla karıştırılmaya müsait bir konu.
Bu belirtileri göstermiyorsanız da dikkat etmemiz gerekiyor. Zira B12 vitamin eksikliği belirtileri, vücut rezervleri tamamen tükeninceye kadar kendini belli etmeyebiliyor. Dr. Aydın, bu nedenle B12 vitamin takviyesinin çok önemli olduğunu vurguluyor. Bu süreçte hayvansal ürünlerin tüketiminin artırılabileceğinden söz ediyor ancak kandaki seviyesine göre en uygun destek dozu için doktora danışmak gerektiğine dikkat çekiyor.
Aydın, ayrıca yaşlıların ve bebeklerin birçok sorununun da B12 eksikliğinden kaynaklanabildiğini söylüyor: “Yaşlılarda B12 eksikliğine erkenden tanı konulmalıdır. Çünkü kolayca tedavi edilebilir ve eğer tedavi edilmezse geri dönüşü olmayan nörolojik hastalıklara neden olabilir. B12 eksikliğinin giderilmesi, mental fonksiyonları ve hastaların yaşam kalitesini yükseltir. Ayrıca B12 vitamin eksikliği bebekler için de risk. Büyüme geriliği, hareket ile ilgili sorunlar ve gelişimsel sorunlar en önemli belirtiler. Yetişkinlerde olduğu gibi bebeklerde görülen B12 eksikliği en kısa sürede önlem alınması gereken önemli bir durum.”
