Türkçeye “çoklu görev” olarak çevrilebilecek “multitasking”, kimine göre önemli bir farklılık kimine göre bir nevi dikkat dağınıklığı… Multitasking’i her yönüyle ele alıyoruz.
Son dönemlerde sıkça duyulan bir kavram olan “multitasking”, iş dünyasının sevdiği hatta büyük oranda da talep ettiği bir çalışan özelliği olma yolunda! “Çoklu görev” olarak Türkçeye çevrilebilecek multitasking, aslen yıllar önce bilgisayarlar için kullanıldı. "Multitask" kelimesi 1965'te IBM System/360'ın yeteneklerini açıklayan bir makalede yer aldı. Bilgisayarlar, multitasking yeteneklerini kullanarak birden fazla programı veya uygulamayı aynı anda çalıştırabiliyor. Aynı anda birden fazla pencereyi açıp kullanıcıların farklı görevleri gerçekleştirmesine olanak tanıyor.
Bilgisayar için tamam ama ya insan için…
Bu kavram bilgisayarın varoluşu açısından sorun değil elbette. Ancak konu insanlar açısından multitasking olunca her ne kadar arzu edilen bir yetenek gibi görünse de her zaman en verimli yol olmayabiliyor. Çoklu görev algısı herkes için zorluk ya da kolaylık açısından değişse de zihinsel ve fiziksel olarak stresli olması açısından ortak bir sonuca sahip. Hatta çoklu görev, stresli ortamları incelemek amacıyla laboratuvar deneylerinde de kullanılıyor.
Konuyla alakalı dikkat çeken farklı araştırmalar da söz konusu. Bunlardan beşinin yaklaşımına bakalım.
"Multitasking zararlı mıdır?" - Stanford Üniversitesi Araştırması: Bu araştırmada insanların aynı anda birden fazla görevle uğraşırken nasıl bir performans gösterdikleri inceleniyor. Bulgular, insanların aslında çoklu görevlerde daha az verimli olduklarını ve bu durumun dikkatlerini dağıtarak hata yapma olasılıklarını artırdığını gösteriyor.
"Multitasking ve Beyin Yapısı" - Earl Miller ve David Meyer Araştırmaları: Bu araştırmaya göre beyin birçok görev arasında hızlıca geçiş yapamıyor. Üstelik bu şekilde çalışmaya zorlanırsa beynin işlevselliği daha verimsiz hale gelebiliyor.
"Multitasking ve İletişim" - Clifford Nass Araştırması: İnsanların çoklu görevlerle uğraşırken iletişim becerilerinde düşüş yaşadığı belirlenmiş. Bir metin mesajı yazarken telefonla konuşmak ve karşıdaki kişiyle etkili bir şekilde iletişim kurmak zorlaşıyor.
"Multitasking ve Öğrenme" - Yvonne Kamphorst ve Eric Scherder Araştırması: Bu araştırmada çoklu görevlere odaklanmanın, özellikle yeni bilgi ve beceriler öğrenirken öğrenme sürecini yavaşlatabileceği ortaya koyuluyor.
"Multitasking ve Beyin Fonksiyonları" - Paul Hammerness ve Margaret Moore Araştırması: Bu araştırmada beyin taramaları kullanılarak multitasking'in beynin nasıl çalıştığı üzerindeki etkisi inceliyor. Bulgular, çoklu görevlerin kişi tarafından aynı anda uygulanması halinde beyindeki aktivitenin artması hasebiyle kişideki stres ve yorgunluğun da artırabileceğini gösteriyor.
Araştırmalara göre multitasking’in olumsuz yönleri
Multitasking uygulamanın, yapılan araştırmalar ışığında bazı olumsuzluklara yol açabileceği görülüyor.
Dikkat dağınıklığı ve verim kaybı: Birden fazla görevle uğraşmak, doğal olarak dikkatin bölünmesine yol açabiliyor. Bu da her bir görev için odaklanmayı zorlaştırırken bir görevden diğerine sürekli geçiş yapmak ise verimliliği azaltabiliyor. Aynı zamanda sanıldığının aksine zaman kaybı da yaratabiliyor.
Hataların artması: Multitasking sırasında dikkat ve konsantrasyon azalabileceğinden hatalar artabiliyor. Özellikle detay gerektiren işlerde bu önemli bir risk oluşturuyor.
Stres ve yorgunluk: Birden fazla görevle aynı anda uğraşmak, zihinsel olarak yorucu olabiliyor. Beyni sürekli bir şeylerle meşgul etmek beyin üzerinde stres yaratabiliyor. Bu stres de uzun süre devam ederse yorgunluğa neden oluyor.
İletişim sorunları: Multitasking, iletişimi bir hayli zorlaştırabiliyor. Bir konuşmayı dinlerken aynı anda bir mesaj yazmaya çalışmak, anlamlı diyaloglar kurulmasını neredeyse imkansız hale getiriyor.
Yaratıcılığın azalması: Multitasking, yaratıcı çözümler üretmek amacıyla ihtiyaç duyulan zihinsel alanı bir hayli kısıtlayabiliyor. Tek bir göreve odaklanma hali, zihinde yaratıcı düşüncelerin gelişmesine daha uygun bir ortam sunabiliyor.
Tabii ki her kişi ve her durum farklı olduğundan, hızlı çözümlere ihtiyaç olduğunda veya acil durumlarda multitasking uygulamak faydalı olabilir. Ancak istisnalar kaideyi bozmaz. Bu bilgiler ışığında, insanların aslında multitasking sırasında beklenenden daha az verimli olduklarını ve dikkatlerinin bölünmesiyle hata yapma olasılıklarının arttığını söylemek mümkün.
Konuyu araştıran Amerikalı ünlü psikiyatrist ve konuşmacı Psikiyatrist Edward M. Hallowell çoklu görevi "insanların inandıkları efsanevi bir etkinlik" olarak tanımlıyor. Bu akıma kapılmadan önce bu efsanevi (!) özelliğin ne kadar gerçek olduğuna dair düşünmek hem bireyin hem de çevresinin multitasking uygulanması hususunda gerçekçi beklentiler oluşturmasını sağlayabilir.
KAYNAKLAR
Crazy Busy: Overstretched, Overbooked, and About to Snap! Strategies for Handling Your Fast-Paced Life. 2007. Ballantine Books.
Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS) dergisi
Developmental Neuropsychology makalesi "Interference control in working memory: Comparing groups of children with atypical development"
"Organize Your Mind, Organize Your Life: Train Your Brain to Get More Done in Less Time"
