Kadın hakemlerin olağanüstü yetenekli yönetimi, Dünya ve Avrupa Kupası maçlarında tüm ön yargıları kırarken, Türkiye’de üstün meziyetli kadın hakemlerimizin varlığı da gurur verici. Şimdi Türkiye’nin ilk Kadın Hakemi Drahsan Arda, İlk FIFA Kokartlı Akademik Kadın Hakemi Lale Orta, First Class Kadın Hakem Dilan Deniz Gökçe ve Güzellik Kraliçesi, Hakem Merve Akman’ı tanımaya ne dersiniz?
İlk Kadın Hakem Drahşan Arda
Drahşan Arda 1945 yılında Edirne’nin Süloğlu İlçesi’nde dünyaya geldi. İlk, orta ve lise eğitimini Edirne’de tamamlayarak öğretmen okulunu bitirdi. Hakemlik serüvenine Zonguldak Kozlu’da başlayan Arda, basketbol ve futbol hakemliği kurslarını başarıyla tamamladı. 60’ların sonlarında Almanya’nın Münih şehrine giderek elektronik tekniker okulunu bitirdi. 1972’de İstanbul’a gelip Tarık Yamaç’tan hakemlik dersleri aldı. İlk maçını 1968 yılında Karabük Demirçelik ve Jandarma Gücü arasında oynanan maçta gerçekleştirdi. Hakemliği bıraktıktan sonra altı yıl Hakem Ceza Kurulu’nda görev aldı. Sonrasında bir otomobil kulübünde tercüman ve koordinatör olarak çalıştı. Halen Almanya’da yaşayan Drahşan Arda bir botanik bahçesinde gönüllü olarak çalışıyor.
İlk FIFA Kokartlı Akademisyen Kadın Hakem Lale Orta
İstanbul’da doğan Lale Orta, 1986 yılında Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İşletme Bölümü Muhasebe – Finansman uzmanlık dalından mezun. 1993 yılında Marmara Üniversitesi Beden Eğitimi Spor Yüksekokulu’nda, spor yönetimi üzerine yüksek lisans eğitimini tamamladı.
Doktora eğitimini de 2000 yılında aynı üniversite ve bölümde tamamlayan Orta, Türkiye’nin ilk kız futbol kulübü olan Dostlukspor’da kaleci ve kaptan olarak futbol oynadı (1976-1989). İstanbul Karması, Dostlukspor Kız Futbol Takımı, Kadın A Milli Futbol takımı ve Gençlik ve Spor İl Müdürlüğü’nün yaz futbol okullarında antrenör ve teknik direktör olarak görev yaptı. Aynı zamanda kaleci antrenörlüğü ve UEFA A lisans antrenörlük diplomasının sahibidir.
1986- 2005 yılları arasında futbol hakemi olarak profesyonel ve amatör olarak 1500’ün üzerinde maçta görev aldı. Türkiye profesyonel birinci, ikinci ve üçüncü liglerinde maç yöneten ilk kadın hakemdir. Profesyonel birinci lig seviyesinde Avrupa’da hakem olarak görev yapan ilk kadındır. 1995 yılında, FIFA tarafından seçilen 27 ülkeden 54 kadın hakem arasına girerek “Dünyanın ilk FIFA kokartlı hakemleri” arasında yer aldı. Türkiye’nin ilk FIFA kokartlı kadın hakemi olarak 11 yıl Uluslararası hakemlik yapmış ve 150 uluslararası maç yönetti. 2003 yılında, UEFA tarafından Avrupa Kıtası’nın 17 en iyi hakemi arasından seçilerek “First Class” listesine alındı. 21 Mayıs 2005 yılında UEFA Kupası kadınlar final maçını yönetti.
Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC) tarafından beş kıtada kadınların spora katılımları konusunda öncülük eden, örnek olan kişi ve kurumlara verilen Kadın ve Spor 2002 Avrupa Kıtası Büyük Ödülü’nü kazandı. Türkiye Futbol Federasyonu’nun ilk Kadın Merkez Hakem Kurulu üyesi (2006 -2007), ilk Kadın Süper Lig ve UEFA Gözlemcisi (2007 – 2009) oldu. Türkiye Milli Olimpiyat Komitesi Danışma ve Disiplin Kurulu ve Boğaziçi Kıtalar Arası Yarışları Yönetim Kurulu üyesidir. Türkiye liglerinde maç anlatan ilk kadın futbol spikeridir. Okan Üniversitesi Uygulamalı Bilimler Yüksekokulu Spor Yönetimi Bölümü’nde öğretim üyesi görevini sürdürmektedir. Birçok bilimsel araştırmaları bulunmaktadır.
Aday olduğu ve kazandığı ödüller:
1990 Yılı En Başarılı Kadın Adayı
1994 Yılı En Başarılı Kadın Adayı
1995 Ocak Ayı Renault Mais Şeref Kürsüsü Ödülü
1995 Aralık Ayı Renault Mais Şeref Kürsüsü Ödülü
2006 Gökçe Karataş Vakfı “Yılın Spor Adamı” Ödülü
Güzellik Kraliçesi kadın hakem Merve Akman
1988’de Antalya’da dünyaya geldi. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bölümü’nden mezun oldu. Okuduğu dönemlerde ve sonrasında profesyonel dansçılık yaptı. Hakemliğe eski futbol hakemlerinden olan babası Settar Akman’ın teşvikiyle başladı ve (HİF) Herkes İçin Futbol Projesi kapsamında futbol hakemliği yaptı. Hakemliği bıraktıktan sonra modelliğe başlayarak yurt içi ve yurt dışı defilelerin aranan isimlerinden olmayı başardı. Birçok firmanın reklam yüzü olarak tanıdığımız Akman, üç güzellik yarışmasına katıldı. 2009 “Avrupa Birliği Güzellik Yarışması Türkiye Birinci Güzeli” seçildi. 2010’da Miss Princess Of The World’de ülkemizi temsil etti. 2015’de Miss Eurosia’da ikinci oldu. Ardından 2013’de Show TV’de yayınlanan Aşk Emek İster adlı dizide rol aldı. Merve Akman şu anda Antalya’da ziraat mühendisi olarak çalışıyor, aynı zamanda tiyatro ve dans çalışmalarına devam ediyor.
FIFA kokartlı First Class unvanlı kadın hakemlerimizden Dilan Deniz Gökçe, Türkiye’de kadın hakem olmayı anlatıyor
Türkiye’de kadın sporu, kadın futbolu ve kadın hakemliğinin 13 yıllık bir geçmişi var. Kadın futbolu önceleri birkaç kez açıldı ve kapandı. İstikrarlı gelişimi son dokuz yıl içinde oldu. Daha önce kadın hakemliği vardı. Sevgili hocam Lale Orta 90’lı yıllarda Türkiye liglerinde hakemlik yapıyordu. Biz kendisinin teşvik etmesiyle buralara geldik.
2001 yılından önce erkekler ve kadınlar aynı kategoride sınava girip aynı koşullarda maçlara çıkıyorlardı. Bu tarihten sonra kadın hakemler üst lig maçlarına çıkamadılar. Zaten Türkiye’de sportif anlamda kadına verilen destek zayıf. Hakemlikte ise çok daha az. Onun için futbol oynamış arkadaşların hakemliğe teşvik edilmesi son derece önemli. Bu başarıyı artıracaktır.
“Almanya bu işin lokomotifi”
Almanya’da hakemlik okulları var. Hobi olarak yapılan hakemlik ve oyunculuk ekonomik anlamda katkıda sağlıyor. Öğrenciler içinde rahat öğrenim sağlamış oluyor ve ilgi artıyor. Türkiye’de hobi olarak başlayan bu çalışmalar ekonomik olarak da desteklenirse futbolculuk ve hakemlik eş değer olarak yükselecektir.
Lale hocam 2005 yılında hakemliği bıraktıktan sonra, onun yerine FIFA hakemi olarak beni almışlardı. Ben de bu bayrağı en üst düzeye kadar getirdim. Yurt dışında 100 maç yönettim. 17 yıllık hakemlik dönemimde 10 yıldır FIFA kokartı taşıyorum. Artık hakemlik çok zorlaştı. Eskiden iki kategori vardı, şimdi beş. Sıfırdan başlayıp her aşamada bir yıl eğitim görüyorsunuz, başarılı olursanız bir üst sınıfa atlıyorsunuz. Sadece saha içinde değil, saha dışında da iyi bir yönetici olmanız lazım. Çok fazla şeye dikkat ediyorlar.
Ben sabah altıda kalkıp antrenmanlara gittim. Akşamları dil kursuna ve özel eğitimlere katıldım. Yaklaşık 15 yılımı yoğun hakemlik mesaisi ile geçirdim. Kadın olarak fiziksel eksikliğimi hissettirmemek için çok çalıştım. Bu işi başarabilirim, ülkemin kaderini değiştirebilirim, kadına verilen değeri değiştirip model olabilirim diye düşündüm.
“Herkesi spora teşvik ettim”
Arkadaşlarımla ekip kurup antrenmanlara götürdüm. Bugün artık öğrendiğim tüm deneyimleri hakem olmak isteyen arkadaşlara aktarıp, başarı için neler yapılması gerektiğini anlatıyorum. Kendime bir slogan edindim: “Sahada kadın yoktur, hakem vardır.”
First kategoriye kadar çıktım. Elit kategori olmam için daha fazla ülke puanı gerekiyor. Ne yazık ki destek yetersiz, ülke puanı az. Bir Cüneyt Çakır olmak çok zor, o imkansızı başardı. Benim açımdan bakarsanız, talimatlar gereği Süper Lig'de bir kadın hakem görebilir miyiz? Bu 10 yıl içinde çok zor görünüyor. Bunun için çok mücadele ettik ama çok az yol alabildik. Altyapı ve destek yoksa başarıların altı boş kalıyor ve çöküyor. Avrupa Kupası kazansanız veya dünya üçüncüsü olsanız da altyapısız çöküyorsunuz. Bir kere cinsiyet ayrımı her alanda çok fazla. Kadınların başarılı olması için destek verilmeli. Toplumun her alanında kadınlar görünür olmalı ki yadırganmayalım.
Eskiden kadın hakemler çok daha fazlaydı ve maç yönetirken hiç yadırganmazlardı. Şimdi ben sahaya çıkınca çok şaşırıyorlar. Bakıyorum, eskiye göre çok gerileme olmuş. Batman’da insanlar beni sahada görünce çok şaşırdılar ama benimsediler de. Bugün büyük şehirlerde bunun yadırganması bana garip geliyor.
