Günümüzün her anımız yeniliklerle geçiyor. Bazılarımız bu yeniliklere kolayca uyum sağlarken bazılarımız ise bu durumlardan yoğun endişe hissi yaşayarak kaçınıyor. Yeni şeyleri denemekten korkmak ve rutinden vazgeçmemek anlamına gelen bu sendromun adı, neofobi.
Özellikle çocuklarda ve ileri yaşlarda
Alışkanlıklarına sonuna kadar bağlı olma, konfor alanından çıkmama, herhangi bir yeniliğin tehdit oluşturup oluşturmadığından emin olamama şeklinde açıklanan neofobi; daha çok çocuklarda ve yaşlılarda görülebiliyor. Çocuklarda 2 ila 6 yaşları arasında izlenebilen neofobi, yeni yemekler ve tatlar denerken ortaya çıkıyor. İleri yaşlarda ise bunama, alzheimer ve benzeri hastalıklar nedeniyle beyin işlevleri azalan ve buna bağlantılı olarak hayata uyum sağlamakta zorlanan kişilerde görülen neofobi, yaşlanmayı hızlandırıyor. Uzmanlar, yaşlanmayı geciktirmek için yeni hobiler edinmek ve konfor alanından çıkmak gerektiğini söylüyor.
Neofobi belirtileri
● Herhangi bir yeniliğe açık olmamak.
● Öğrenmeye karşı direnç göstermek.
● Takıntı eğilimi göstermek.
● Kontrolcü olmak.
● Daha çok evde olmayı tercih etmek.
● Eşyaların yerini değiştirmemek.
● Günlük rutini bozmadan hareket etmek.
● Yeni insanlar tanımaktan kaçınmak.
● Yeni yerlere gitmek istememek.
● Aynı saatlerde, aynı şeyleri yapmak.
● Bir yere giderken aynı yolu kullanmak.
Başka semptomlar da izlenmeli
Tabii ki belli bir günlük rutine sahip olan ve değişimden hoşlanmayan herkes için neofobi belirtisi gösteriyor, diyemeyiz. Neofobi genellikle baş dönmesi, artan kalp hızı, mide bulantısı, titreme, endişe hissi veya ölüm korkusu gibi fiziksel, psikolojik ve davranışsal semptomlara yol açıyor. Bu durumlarda bir fobinin varlığından bahsetmek ve teşhis koymak için ise başka davranışların izlenmesi gerekiyor. Mesela yeni şeylere karşı aşırı ve mantıksız korku duyguları hissetmek, tepki vermek, o durumdan kaçınmak, kendini sınırlamak. Ayrıca bu fobinin; altı aydan uzun sürmesi, agorafobi (alan korkusu) ve panik bozukluk gibi rahatsızlardan ayrılması da önem taşıyor.
Çekince değil, ciddi bir korku
Ailede ve yakın çevrede kaygılı birinin bulunması neofobinin nedenlerinden biri. Üzücü ve travmatik deneyimler yaşamak veya başarısız olmaktan korkmak da bu fobiyi tetikleyebilen durumlar. Uzmanlar aynı evde yıllarca oturmak, iş değiştirmemek, yeni tatlar denememek başta olmak üzere bilindik ve aşina olunan şeyler yapmanın insanları rahatlattığını söylese de bu durumlar, bazen deneyimleri engelleyebiliyor. İşte tam burada neofobiden bahsediliyor. Tanıdık olanı seçmek ve tanıdık olmayana tereddütle yaklaşmak ile bu durumlarda sonsuz korku duymak ve yaşamı sınırlamak arasında fark bulunuyor. Neofobi tedavisine bilişsel davranışçı terapi veya maruz kalma tedavisi uygulanabiliyor.
Gıda neofobi nedeniyle yetersiz beslenme
Gıda neofobisi, yeni ve alışılmadık yiyecekleri reddetmek olarak açıklanıyor. Uzmanlar, genellikle çocuklarda bu durumu “seçici yiyiciler” olarak tanımlıyor. Yeni bir gıdaya karşı olan aşırı direnç durumunda gıda neofobisinden bahsedilirken büyüdükçe bu durum aşılabiliyor. Gençlik döneminde gıda neofobisini aşamayan kişiler, yetersiz beslenebiliyor ve hayatları boyunca bu korkuyu yaşayarak besleniyor. Bu durumun bir yemeğin tadının sevilmediği için tüketmeyi istememek ile karıştırılmaması gerekiyor. Yetişkinlerde de rastlanabilen neofobi; evrimsel psikologlara göre zararlı bir şey yiyerek zehirlenme riski yaşamamak için doğal olarak oluşan bir reaksiyon. Tabiki sağlığı ve hayatı etkilemediği sürece…
Hafif neofobi belirtileri hissediyorsanız, aşağıda yer alan uzman önerilerine göz atabilirsiniz. Daha ciddi semptomlar yaşarsanız bir uzmana danışmanızı öneririz.
● Kendinizi ara sıra ve yavaş dozlarla yeni şeylere maruz bırakın.
● Korku yaşadığınız anlarda, derin nefes alarak rahatlayın.
● Tanıdık olmayana korku hissettiğinizde farklı bir yere konsantre olun, dikkatinizi dağıtın.
