Fahri Trafik Müfettişliği uygulaması 1997 yılında, 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’na eklenen bir madde ile hayata geçti. Gönüllülük esasına göre işleyen bu sistemde müfettişler herhangi bir ödeme almıyor, hatalı gördükleri sürücülere ceza yazarak trafiğin düzenlenmesine destek oluyor. Peki ama fahri trafik müfettişi olmak için neler gerekiyor? Sistem nasıl işliyor?
Fahri Trafik Müfettişleri Derneği’nin verilerine göre Türkiye genelinde 23 bine yakın fahri trafik müfettişi bulunuyor. İstanbul’da ise bu rakam 3 bin 500 civarında. Toplumun her kesiminden fahri trafik müfettişi var. Akademisyen, gazeteci, hukukçu, doktor ve iş insanları her gün trafikte hatalı buldukları sürücüleri Emniyet Genel Müdürlüğü’ne bildiriyor. Üstelik fahri trafik müfettişliği yapan ünlü isimlerin sayısı da az değil. Aziz Yıldırım, Müjdat Gezen, Fatih Altaylı, Hıncal Uluç, Erman Toroğlu ve Metin Akpınar bu isimlerden sadece bazıları.
Trafik Kanunu’na göre bir şehirdeki fahri trafik müfettişi sayısı belirlenirken o ildeki araç sayısının binde 2’si baz alınıyor. İstanbul’da 4 milyon 500 bin araç olduğuna göre 9 bin müfettiş olmalı. Yani fahri müfettiş sayısında eksik var.
Fahri trafik müfettişliği için gerekli şartlar
Peki fahri trafik müfettişi olmak için hangi şartlar aranıyor? Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmak, en az 42 yaşında olmak, yüksekokul mezunu olmak, en az on yıllık sürücü belgesi sahibi olmak, asli kusurlu olarak ölümlü veya yaralamalı trafik kazasına sebebiyet vermemiş olmak, müracaat tarihinden geriye doğru toplam beş yıl içerisinde hakkında 100 ceza puanı uygulaması sonucu sürücü belgesinin geri alınmamış olması, kamu hizmetlerinden yasaklı olmamak gerekiyor.
Taksirli suçlar ve aşağıda sayılan suçlar dışında tecil edilmiş hükümler hariç olmak üzere, ağır hapis veya altı aydan fazla hapis veyahut affa uğramış olsalar bile devletin şahsiyetine karşı işlenen suçlara, zimmet, ihtiras, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolaylı iflas gibi yüz kızartıcı veya şeref ve haysiyeti kırıcı suçtan veya istimal ve istihlak kaçakçılığı hariç, kaçakçılık, resmi ihale ve alım satımlara fesat karıştırma, devlet sırlarını açığa vurma suçlarından dolayı hükümlü bulunmamak da gereken şartlardan.
Fahri trafik müfettişi nasıl olunur?
Bahsedilen bu şartları taşıyan kişilerden müfettişliğe istekli olanların, iki adet vesikalık fotoğraf, ikametgâh ve sabıka kaydı belgeleri ile sürücü belgesi ve öğrenim durumunu gösterir belgelerinin birer suretini dilekçelerine ekleyerek, adres kayıt sistemine kayıtlı oldukları ilin valiliğine müracaat etmeleri gerekiyor.
Müracaat sonrası süreç
8 Mart 2018 tarihli Resmî Gazete’de yapılan değişikliğe göre müracaatların kabulü, gerekli görülmesi halinde ibraz edilen bilgi ve belgelerin incelenmesi, müracaatın yapılmış olduğu il valiliğince yapılıyor. Kabul edilen dilekçe ve ekleri, soyadı esasına göre bir deftere kaydedilerek dosyada muhafaza ediliyor. Yapılan inceleme neticesinde durumları yönetmelik esaslarına uygun olanlar, liste halinde bakanlığa gönderiliyor.
Trafik Hizmetleri Başkanlığı’nca yapılan inceleme ve değerlendirme neticesinde, müfettiş olmasında sakınca görülmeyenler, emniyet genel müdürünün teklifi ile içişleri bakanının onayına sunuluyor. Onay işlemini müteakip, ilgili valiliklere sonuçlar iletiliyor ve hak edenlere fahri trafik müfettişi kimlik belgesi düzenlenerek veriliyor.
Fahri trafik müfettişliği sistemi nasıl işliyor?
Ölümlü büyük kazalar, fahri trafik müfettişlerinin görev alanının dışında yer alıyor. Kırmızı ışıkta geçmek, ters yola girmek, hatalı park, emniyet şeridi ihlali, makas atmak, drift yapmak gibi çıplak gözle görülebilen ihlallerle ilgilenen fahri trafik müfettişi, trafikte kusurlu birini gördüğünde trafik suçu tespit tutanağı tutuyor. Kusurlu şoförle konuşması, onu uyarması yasak. Tutanağa olayın yerini, saatini, aracın özelliklerini yazıyor. Ardından bir hafta içinde bizzat götürerek ya da online olarak Emniyet Genel Müdürlüğü’ne gönderiyor. Emniyet de bunun ceza tutanağına çevirerek ilgili sürücüye tebligat yolluyor.
Peki trafik cezası yazılan kişinin buna itiraz hakkı var mı? Elbette var. Ancak sürücünün o hatayı işlemediğini belgelemesi gerekiyor. Oysa fahri trafik müfettişlerinin bu cezaları fotoğraflı olarak belgelemesi zorunlu değil. Peki ama ya bir husumetiniz olan kişi fahri trafik müfettişiyse ve size haksız yere ceza yazarsa? Bu durumda şikayet hakkınız buluyor. Şikayetiniz inceleniyor ve haklı görülürseniz o kişinin müfettişliği iptal ediliyor.
