Gündemimizde, Hazine ve Maliye Bakanlığı'nın kira gelirlerine yönelik denetimleri kapsamında gerçekleştirilen ilginç vergiler yer alıyor. Kaynana vergisinden sonra tartışılan bir diğer konu ise misafir vergisi!
Kaynana, amca, dayı vergisi…
Her yıl mart ayında gerçekleşen gelir vergisi beyan dönemi öncesinde, yine birçok konu ve tartışma gündeme geldi. Hazine ve Maliye Bakanlığı'nın kira gelirlerine yönelik denetimleri kapsamında gerçekleştirilen çalışmalarda, yaklaşık dört buçuk milyon konut incelenirken; iki milyon konutun kira geliri elde edebildiği tespit edildi. Yakın zamanda çoğumuzun ilk kez duyduğu, fakat bu isimle olmasa da uzun zamandır yürürlükte olduğu söylenen kaynana vergisinden sonra şimdi de misafir vergisi konuşuluyor. Kaynana, amca, teyze, dayı, yeğen, misafir gibi akla pek yatmayan şekillerde tanımlanan bu vergilerin esas amacı; emsal kira bedelinin uygulanmayacağı kişilerden kira alınmasa dair, konut sahibinin kira alıyor gibi bedel göstermesi ve gelir vergisini ödenmesi. Yani malik kendi evini kaynanasına, akrabasına veya bir dostuna kira bedeli talep etmeden tahsis etmiş ise de gelir vergisi ödemek zorunda. Fakat bu kapsamda bir detay göze çarpıyor. Kendi anne veya babanı kirasız ve dolayısıyla gelir vergisi ödemeden evinde oturtmak mümkün fakat eşinin annesini veya babasını değil. Vergiye bu nedenle “kaynana vergisi” deniyor. Ayrıca konut sahibinin, kaynanası ve akrabalarıyla birlikte aynı evde yaşadığı taktirde de gelir vergisi ödemesi gerekmiyor. İncelemelerde ortaya çıkan ödenmeyen bu gelir vergileri, cezası ve faiziyle birlikte maliklerden alınıyor.
Misafir vergisi ne ki?
Bahsettiğimiz akrabalar dışında; yine kendi evinde arkadaş, dost gibi bir tanıdığını misafir eden ev sahiplerinin ödeme kalemleri arasına “misafir vergisi” giriyor. Akla mantığa yatmaz görünen, Gelir Vergisi Kanunu’ndaki düzenlemeyle yıllardır yürürlükte olan bu verginin bir esnekliği var. Misafir vergisi, üç beş gün ev sahibinin evinde kalan misafirleri kapsamıyor. Aylar süren konaklamalarda ise ev sahibinin misafir vergisi ödemek gerekiyor. Bu bedelin hesabı, emlak vergisi değeri ve evde kaç kişinin konakladığına bakılarak hesaplanıyor. Ödenmesi gereken tutar, emsal kira bedeli üzerinden (kira almış gibi) yıllık gelir vergisi beyannamesi vererek belirlenen gelir vergisi ödemesi olarak tanımlanıyor.
Uzmanlar hesaplamayı şöyle anlatıyor:
- Emlak vergisi değerinin yüzde beşi, yıllık emsal kira bedeli olarak hesaplanıyor.
- Bu emsal kira bedeli, konut sahibi dahil evde kalan kişi sayısına bölünüyor. İşte bu, misafirin emsal kira bedeline denk gelen tutar oluyor.
- Misafirin ev sahibiyle birlikte aynı evde kaldığı ay süresine göre, emsal kira bedeline karar veriliyor.
Sonuç olarak 2023 yılında, uzun dönemli olarak akrabanız olmayan bir misafirinizi kendi evinizde ağırladıysanız, incelemelere kalmadan kira geliri beyanı yapmanız ve 1 Mart-1 Nisan 2024 tarihleri arasında gelir vergisi ödemenizi gerçekleştirmeniz gerekiyor.
Gelir Vergisi Kanunu’ndaki düzenleme:
“Madde 73
Emsal Kira Bedeli Esası
(2361 sayılı Kanunun 50'nci maddesiyle değişen başlık)
Madde 73’e göre (3239 sayılı Kanunun 56'ncı maddesiyle değişen fıkra) Kiraya verilen mal ve hakların kira bedelleri emsal kira bedelinden düşük olamaz. Bedelsiz olarak başkalarının intifaına bırakılan mal ve hakların emsal kira bedeli, bu mal ve hakların kirası sayılır. Bina ve arazide emsal kira bedeli, yetkili özel mercilerce veya mahkemelerce takdir veya tespit edilmiş kirası, bu suretle takdir veya tespit edilmiş kira mevcut değilse Vergi Usul Kanunu'na göre belirlenen vergi değerinin yüzde beşidir. Diğer mal ve haklarda emsal kira bedeli, bu mal ve haklarının maliyet bedelinin, bu bedel bilinmiyorsa, Vergi Usul Kanunu'nun servetlerin değerlendirilmesi hakkındaki hükümlerine göre belli edilen değerlerinin yüzde 10'udur.”
Kardeşlerle ilgili durum için Kanun’da yer alan düzenleme ise şu şekilde:
“(3239 sayılı Kanunun 56'ncı maddesiyle değişen bent) Binaların mal sahiplerinin usul, füru veya kardeşlerinin ikametine tahsis edilmesi (Usul, füru ve kardeşlerden her birinin ikametine birden fazla konut tahsis edilmiş ise bu konutların yalnız birisi hakkında emsal kira bedeli hesaplanmaz. Kardeşler evli ise eşlerden sadece biri için emsal kira bedeli hesaplanmaz.)”
Kaynaklar :
