Cahil cesareti olarak da tanımlanan, insanların belirli bir alandaki bilgi veya yeteneklerini abarttıkları bilişsel bir önyargı olan Dunning-Kruger Etkisi, zeki ve nispeten becerikli insanlarda da görülebiliyor.
Zeki insanlarda da görülebiliyor
Çevrenizde de görüyorsunuzdur; birçok insan, yetersiz görünmek ve itibarını kaybetmemek için zeki veya yetenekliymiş gibi davranmayı tercih ediyor. İşte bu konuda, Cornell Üniversitesi psikologları David Dunning ve Justin Kruger bir kavram ortaya atmış. Dunning-Kruger Etkisi, insanların belirli bir alandaki bilgi veya yeteneklerini doğru olmayan bir şekilde abarttıkları bilişsel önyargı olarak tanımlanıyor. Öz farkındalık eksikliğinden ve kişilerin kendi becerilerini doğru bir şekilde değerlendirememelerinden kaynaklanan bu durumun zekayla bir ilgisi bulunmuyor. Çünkü zekaya sahip olmak belirli bir beceriyi öğrenmek ve geliştirmekle aynı anlama gelmiyor.
Makaledeki araştırma sonuçları
Psikolog David Dunning ve Justin Kruger, katılımcıları mantık, dil bilgisi ve mizah anlayışları bakımından test ettiği bir araştırma sonucunda Dunning-Kruger Etkisi’ni ortaya koyuyor. Uzmanlar, 1999 yılında yayınladıkları makalede şu bilgilere yer veriyor: Becerileriyle en alt çeyrekte yer alan kişiler, becerilerini ortalamanın çok üzerinde değerlendiriyor. Örneğin yüzde 12’lik dilimdekiler, uzmanlıklarını ortalama yüzde 62’lik dilimde görüyor. Yani araştırma sonucuna göre az beceriye sahip olanlar, yeteneklerini daha çok abartma eğiliminde olabiliyor. Bu kişiler hem pişmanlık duyulacak hatalar yapıyor hem de kendini inceleme ve fark etme yeteneğine sahip olmadıkları için bu durumu fark etmiyorlar.
Bilgi sahibi olmak yeterli değil
Genellikle kendini zeka, mizah ve çeşitli beceriler açısından diğerlerinin üzerinde gören insanlarda görülen Dunning-Kruger Etkisi, sadece yetersiz kişilerde de görülmüyor. Görünüşte bir bilgi birikimine sahip kişiler için de geçerli olan bu eğilim, daha önce bilgisiz olunan bir alanda az da olsa bilgi sahibi olup kendini bir anda uzman gibi hissetme sonucunda da ortaya çıkıyor. Ancak bu alanı veya konuyu araştırmaya devam eden kişiler, konunun ne kadar kapsamlı olduğunu ve ne kadar çok konuda uzmanlaşmaları gerektiğini fark ediyor.
Bildiklerinden daha fazlasını bildiğini düşünen kişilerde, “aşırı kesinlik” adı verilen bir aşırı öz güven türü görülüyor. Bu kişiler, belirgin öz güvenleri nedeniyle oldukça yetkin ve ikna edici görünebiliyor. Statü ve güç arzusu ile diğer insanlardan daha zeki görünme ihtiyacıyla hareket eden bu kişilerde Dunning-Kruger Etkisi altında bir yaşam sürdürüyor.
Dunning-Kruger Etkisi’ne kapılmamak mümkün
Bilgi birikimlerini ve çıkardıkları sonuçları körü körüne kabul etmek yerine, dürüstçe ve düzenli olarak sorgulayabilen insanlar, Dunning-Kruger Etkisi yaşamıyor. Psikolog David Dunning, bu kavramdan uzak yaşayabilmek için herkesin yanılabileceğini fark etmesini, araştırmayı ve öğrenmeyi durdurmamasını öneriyor. Dunning, kör noktaları görmek için bir uzmana, meslektaşa veya arkadaşa danışmanın etkili olduğunu belirtiyor.
Teşhis ve değişim
Eğer bu durum bende de olabilir mi diye düşünüyorsanız kendinize şu soruyu sorun: “Hayatımdaki farklı insanlardan benzer eleştiriler duydum ve onları görmezden geldim mi?” Yanıtınız “evet” ise, kendinize sonsuz güvendiğiniz alanlara bir göz atabilirsiniz. Sonrasında her zaman haklı olmayabileceğinizi, daha fazla bilgi edinmeniz veya pratik yapmanız gerekebileceğini kabul edebilirsiniz. Bildiklerinizi sorgulayabilir ve farklı bakış açılarına sahip olanlara kulak verebilirsiniz. İlgilendiğiniz konuda veya alanda yetenekli olduğunu bildiğiniz ve güvenebileceğiniz kişilerden geri bildirim isteyebilirsiniz. Yapıcı eleştirilere açık olup öğrenmeye ve gelişmeye devam etmeyi seçebilirsiniz.
Bu kavramın tam tersi, Imposter Sendromu
Dunning-Kruger Etkisi’nin tam tersi bir durum olan Imposter Sendromu, kendi becerilerinden ve başarılarından şüphe duymak demek. Başkalarının sandığı kadar yetenekli veya değerli olmadığını düşünen ve bu sendroma sahip olan insanlar, bir gün insanların bunu fark edeceğinden korkarak yaşıyor. Imposter Sendromu olan kişilerin, öz güven eksikliği yaşadığı görülüyor.
