Paskalya pek çok ülkede farklı şekillerde kutlanan en yaygın bayramlardan biri. Hristiyanlığın en önemli dini bayramlarından olan Paskalya’nın kutlamaları zaman içerisinde dini boyutuna kültürel renkleri alarak kutlandığı bölgeye göre değişen ritüellerle çeşitlenmiş. Hadi bu gelenekleri keşfetmek için Paskalya tavşanının izinde bir yolculuğa çıkalım!
Paskalya nedir?
Paskalya Bayramı ile İsa'nın çarmıha gerilişinden sonraki üçüncü gün mezardan dirilişi kutlanıyor. Hristiyanlara göre İsa'nın dirilişini hatırlamak, günaha karşı zafer kazanılacağına dair umudun tazelemesini sağlıyor.
2023 yılında Paskalya 9 Nisan Pazar gününe denk geliyor. Paskalya, ilkbahar ekinoksundan sonraki ilk dolunay olan Paskalya dolunayını takip eden Pazar günü kutlanıyor. Yaygın olarak kiliselerde düzenlenen ayinlerin dışında, kutlandığı ülkeye göre değişen Paskalya gelenekleri var.
1. Paskalya yumurtası avı
En çok bilinen ve belki de en çok sevilen Paskalya etkinliklerinin başında yumurta avı geliyor. Çocukların bulması için Paskalya yumurtası saklama geleneğinin tarihi, Protestan reformcu Martin Luther'in cemaati için yumurta avı düzenlemeye başladığı 16. yüzyıl Almanya'sına kadar uzanıyor. English Heritage tarihçilerine göre İsa'nın boş mezarının kadınlar tarafından keşfedildiği diriliş hikayesine bir gönderme olarak erkekler, yumurtaları kadınların ve çocukların bulması için saklıyorlarmış. Yumurta avı geleneği bu hikayeye dayansa da bugün seküler kesimler tarafından da sıklıkla uygulanan bir geleneğe dönüşmüş durumda.
2. Şenlik ateşi yakmak
Kuzeybatı Avrupa toplumlarında iki günlük kutlamalara şenlik ateşi yakarak başlamak oldukça yaygın. Paskalya Ateşi olarak adlandırılan bu ateş başlangıçta kışın karanlığını kovmaya yardımcı olmak için yakılırmış. Yıllar geçtikçe insanlar bir araya gelerek yaklaşan baharı kutlamak için eğlenceli bir yol olduğunu düşünmüşler ve bu geleneği devam ettirmişler.
3. Yumurta şeklinde şekerler ikram etmek
Yumurta, İsa'nın dirilişinin önemli bir sembolü. Dolayısıyla yumurtanın oval yapısının Paskalya’daki bütün tatlılara ilham veren bir şekil olduğunu söyleyebiliriz. Yumurta şeklinde jelibonlar, çikolatalar ve şekerler yalnızca çocukların değil yetişkinlerin de en sevdiği Paskalya atıştırmalıkları arasında yer alıyor.
4. Jambon ve baharatlı yumurta yemek
Paskalya Tavşanı, yumurtalara düşkün olan tek kişi değil. Amerika'daki birçok kişi Paskalya bayramını kutlamak için, jambon ve acılı yumurta gibi favori bayram atıştırmalıklarının yer aldığı bir yemek masasının etrafında toplanıyor.
5. Sıcak çörek yemek
Yeni Zelanda ve Avustralya'nın bazı bölgelerinde sıcak çörekler, Paskalya’da çocukların favori yiyeceği. Söz konusu ülkelerde sonbahar aylarında kutlanan bayram, çöreklerle tatlandırılıyor.
6. Paskalya yumurtalarının kırmızıya boyanması
Yunanistan'da Paskalya'yı Ortodoks kilisesine bağlı olarak kutlayanlar, yumurta boyama zamanı geldiğinde geleneksel renk karışımları yerine tek renge, kırmızıya boyuyorlar. Kırmızı renge boyanan Paskalya yumurtalarının diğerlerine göre daha sembolik olduğunu söylemek mümkün çünkü kırmızı renk İsa’nın kanını temsil ediyor.
7. Paskalya Pazartesisi’ni kutlamak
Güney Afrika’da, Paskalya Pazartesisi olarak bilinen ek bir tatil var. 1990'larda hükümetin vatandaşlara hafta sonu geçirdikleri tüm eğlenceden sıyrılmaları için fazladan zamana sahip olabilmeleri adına ek bir gün izin vermeye karar verdiğinde Paskalya'dan sonraki pazartesi günü resmi olarak tatil ilan edilmiş. Hâlâ devam eden bu gelenek sayesinde bu bölgedeki insanlar Paskalya zamanı sevdikleriyle bir gün fazladan vakit geçirebiliyor.
8. Kostüm gitmek
Paskalya cadıları gibi giyinmek, Finlandiya'nın küçük çocuklarının katıldığı eğlenceli bir Paskalya geleneği. Çocuklar, genellikle doğu Finlandiya'da pazar günü ve batı Finlandiya'da cumartesi günü yanaklarında boyalı çillerle renkli giysiler giyiyor, renkli tüyler ve krepon kağıdıyla süslenmiş söğüt dallarıyla kapı kapı dolaşıyorlar. Sonra bir çikolatalı yumurta karşılığında kötü ruhları kovmayı amaçlayan kafiyeli bir dize okuyorlar.
Finlandiya’ya benzer şekilde Kutsal Perşembe günü, İspanya'nın Orta Çağ kasabası Verges'de geleneksel "ölüm dansı" olarak isimlendirilen bir etkinlik yapılıyor. Sahneleri canlandırırken herkes iskelet gibi giyinerek gece yarısından itibaren dansa katılıyorlar. Bu etkinlik sabahın erken saatlerine kadar devam ediyor.
9. Paskalya tavşanı avına katılmak
Avustralya ve Yeni Zelanda’da Paskalya günü büyük tavşan avı etkinlikleri düzenleniyor. Çörek yemek kadar zararsız olmayan bu etkinliğin kültürel sebepleri var. Amaç, aslında çevrenin biyolojik çeşitliliğini olumsuz etkileyen tavşan popülasyonunu azaltmak. Araştırmalara göre tavşanlar bölgede haşere oluşumuna ve vebanın yaygınlaşmasına neden oldukları için zararlı olarak kabul ediliyor ve adanın orijinal faunasına da yabancı.
10. Uçurtma uçurmak
İngiltere’nin Bermuda adasında Paskalya oldukça büyük bir uçurtma festivaliyle kutlanıyor. Rengarenk, çeşitli şekillerde uçuşan uçurtmaların tamamı el yapımı. Söylenene göre bir öğretmenin öğrencilerine İsa’nın çarmıha gerilişini hatırlatan bir uçurtma yaptırması ile başlayan gelenek bugün de devam ediyor.
Kaynaklar
Cross Walk, https://www.crosswalk.com/faith/spiritual-life/undertanding-the-history-and-symbols-of-easter-1256039.html
Pack, D. (2017). The true origin of easter, USA.
Pure WOW, https://www.purewow.com/family/easter-traditions,
Woman’s Day, https://www.womansday.com/life/travel-tips/g2175/easter-traditions/
