Türkiye'nin 19 Ocak'ta başlayan ilk insanlı uzay serüveni 9 Şubat’ta Astronot Alper Gezeravcı’nın Dünya’ya dönüşüyle tamamlandı. Gözler Türkiye Uzay Ajansı’nın yeni projelerine çevrildi.
Türkiye Uzay Ajansı (TUA) 2018 yılında kurulmasının ardından yürüttüğü başarılı uzay projeleri ile dikkatleri üzerine çekiyor. Bu projelerden belki de en önemlisi olan Türkiye'nin ilk astronotu Alper Gezeravcı’nın 19 Ocak'ta başlayıp 9 Şubat’ta sona eren uzay görevi oldu. Türkiye'nin ilk insanlı uzay yolculuğu büyük bir coşku ve gururla izlenirken Gezeravcı, Uluslararası Uzay İstasyonu'nda (ISS) 13 farklı bilimsel deneye de imza attı. Bu tarihi görev sonrasında Türkiye'nin uzay serüveninde hayata geçirilmesi planlanan diğer projeler de merak konusu oldu.
Türkiye'nin uzay serüveninin başlaması, bu alandaki ihtiyaçların AR-GE yoluyla karşılanması ve bilgi birikimi oluşturulması hedefiyle yer gözlem uyduları geliştirme çalışmalarının temellerinin atıldığı 1990'lı yıllara dayanıyor. Ülkede 2001-2003 döneminde ise devlet desteği ve teknoloji transferi yöntemiyle projelere devam edildi.
Tarihi görevde neler yaşandı sırada neler var
2021'de ilan edilen Milli Uzay Programı kapsamında ilk Türk astronot Alper Gezeravcı, 19 Ocak'ta Uluslararası Uzay İstasyonu'na 13 bilimsel deney yapmak üzere gönderildi. Bu tarih ülkemizin uzay çalışmaları açısından bir dönüm noktası oldu. 9 Şubat’ta Dünya’ya dönmesiyle sona eren görevi boyunca Türkiye’nin üniversitelerinden bilim insanları ve farklı kuruluşlarca hazırlanan 13 bilimsel deneyi gerçekleştiren Alper Gezeravcı, önemli sonuçlarla Dünya’ya döndü. Peki şimdi sırada ne var?
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı desteğiyle ve TUA vasıtasıyla uzay ekonomisinden tahmini 1 trilyon dolarlık pay almak amacıyla çalışmalarına devam eden Türkiye’nin sıradaki uzay misyonu "Ay Projesi" olacak. Milli Uzay Programı kapsamında Türkiye, 2026'da Ay'a ilk uzay aracını göndermeyi planlıyor. Ay'a gidecek uzay aracı bizzat Türkiye tarafından geliştirilecek ve üretilecek. Ay Projesi için hibrit itki sistemi, uçuş bilgisayarı ve pek çok yerli uydu ekipmanı da Türkiye tarafından geliştirilecek. Ayın yörüngeden keşfinde kullanılacak ve ay yüzeyine sert iniş gerçekleştirecek uzay aracı, milli imkanlarla üretilecek olması bakımından son derece önemli bir mühendislik çalışması olarak görülüyor.
Uydu projeleri ve yazılımlar
Türkiye'nin diğer projeleri arasında çok sayıda uydu ve roket çalışması bulunuyor. Bazıları şöyle:
BİLSAT: 2003'te yörüngeye yerleşen Türkiye'nin ilk uzaktan algılama uydusu BiLSAT projesi kapsamında TÜBİTAK UZAY tesislerinde yer istasyonu ve uydu üretim/test laboratuvarları kuruldu. Çok Bantlı Kamera (ÇOBAN) ve Gerçek Zamanlı Görüntü İşleme (GEZGİN) kartı, uzay alanında Türkiye'de tasarlanan ve üretilen ilk yerli ürünler olarak tarihe geçti.
RASAT: BİLSAT ile paralel olarak yerli üretilen ilk yer gözlem uydusu RASAT hayata geçirildi. Tamamı Türkiye'de ülkemizin mühendisleri tarafından tasarlanıp üretilen uydu, 2011'de fırlatıldı.
GÖKTÜRK 2: Türk Hava Kuvvetlerinin yüksek çözünürlüklü istihbarat uydusu ihtiyacını karşılamak üzere 2007-2012 döneminde TÜBİTAK UZAY ve TUSAŞ firması iş birliğiyle hayata geçirildi. Türkiye, bu uyduyla kendi imkanlarıyla yüksek çözünürlüklü yer gözlem uydusu üretebilen 16 ülkeden biri olmayı başardı.
GÖKTÜRK 1: GÖKTÜRK 1 çalışmaları kapsamında, Türkiye'nin gözlem ve haberleşme uydularının yurt içinde üretilmesine yönelik altyapı Uydu Montaj, Entegrasyon ve Test (USET) Merkezi kuruldu. Türk Silahlı Kuvvetlerinin istihbaratına yönelik görüntü ihtiyacını karşılamak amacıyla üretilen uydu, 2016'da uzaya fırlatıldı.
Türksat uyduları: Türksat 3A uydusu 2008'de, Türksat 4A 2014'te, Türksat 4B 2015'te, Türksat 5A ve Türksat 5B ise 2021'de fırlatıldı. Türksat 5A, mevcut haberleşme uydularını destekliyor ve Türkiye, Avrupa, Orta Doğu, Kuzey Afrika, Orta Batı Afrika, Güney Afrika, Akdeniz, Ege Denizi ve Karadeniz’i kapsayan geniş bir coğrafyada televizyon yayıncılığı ve veri haberleşme hizmeti sunuyor. Türksat 5B uydusu, haberleşme ve internette yüksek kapasiteyi tam 15 kat artırdı. Uydu, Türkiye'nin yanı sıra Orta Doğu'nun tamamı, Basra Körfezi, Kızıldeniz, Akdeniz, Kuzey ve Doğu Afrika, Nijerya, Güney Afrika ve yakın coğrafyadaki komşu ülkeleri kapsıyor. Yapım çalışmaları süren Türksat 6A’da kullanılacak alt sistemler, uydu yer istasyonu ve yazılımları milli imkanlarla geliştiriliyor.
İMECE: Türkiye, metre altı çözünürlüğe sahip yerli ve milli ilk gözlem uydusu İMECE kapsamında birçok parça ve yazılım milli imkanlarla tasarlandı. Proje kapsamında sadece elektro-optik kamera yerli üretime dahil değil. Elektrikli itki sistemi, güneş algılayıcı, yıldız izler, tepki tekeri, küresel konumlandırma sistemi alıcısı, manyetometre, X bant haberleşme ekipmanı ve anteni, S bant haberleşme ekipmanları ve antenleri, güç düzenleme ve dağıtım ekipmanları, uçuş bilgisayarı, uçuş yazılımları, yer istasyonu anteni, yer istasyonu yazılımları yerli olarak geliştirildi.
Türkiye’nin uzay çalışmalarının ana hedefleri arasında, bölgesel konumlama ve zamanlama sistemi geliştirilmesi, bir uzay limanı işletmesi kurulması, uzay havası ya da meteorolojisi olarak tabir edilen alana yatırım yapılması da bulunuyor.
Elbette temel amaç, ülkede uzay sanayi ekosistemini daha da geliştirmek ve bir uzay teknolojisi geliştirme bölgesi kurarak Türkiye’nin uzayda söz sahibi ülkeler arasındaki yerini sağlamlaştırmak.
Kaynaklar :
